- فرهیختگان (14031129) در گزارش دخلوخرج تهران ۱۴۰4 به بررسی بودجه تهران پرداخته که در اینجا به بخش حملونقل آن میپردازیم: گزارش بودجه شهرداری تهران در سال ۱۴۰۴ به حدود ۲۳۸ هزار میلیارد تومان رسیده که درمقایسه با سال ۱۴۰۰، رشدی نزدیک به ۵ برابر را نشان میدهد (متوسط سالانه 40 درصد) این رشد پرشتاب نهتنها از منظر حجم منابع، بلکه از حیث جهتگیری هزینهکرد نیز حائز اهمیت است؛ چراکه ترکیب مصارف از تملک داراییهای مالی (پرداخت بدهیها) به سمت هزینههای جاری و عمرانیتغییر کرده است. در این چارچوب، بررسی سهمبری بخشهای مختلف، تصویری روشن از اولویتهای مدیریت شهری فعلی ارائه میدهد که در میان آنها، حملونقل و ترافیک مهمترین بخش مصرفکننده منابع به شمار میرود.
- بر اساس لایحه بودجه ۱۴۰۴، سهم حملونقل و ترافیک از کل بودجه شهرداری به ۴۴.۷ درصد رسیده؛ در حالی که این سهم در سال ۱۴۰۰ حدود ۳۹ درصد بوده است. به بیان دیگر، نهتنها حملونقل بزرگترین بخش بودجه شهرداری است، بلکه بیشترین رشد مطلق منابع نیز در این حوزه رخ داده است. از منظر ریالی، بودجه حملونقل و ترافیک از حدود ۱۹ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۰به بیش از ۱۰۶ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۴ افزایش یافته که رشدی بیش از ۵.۵ برابر را نشان میدهد.
- این ارقام بیانگر آن است که سیاستگذار شهری، حل معضل ترافیک و توسعه زیرساختهای جابهجایی را محور اصلی قرار داده است. در ترکیب درونبخشی بودجه حملونقل، تمرکز بر توسعه مترو، ناوگان اتوبوسرانی، بهسازی معابر، پروژههای بزرگراهی و مدیریت هوشمند ترافیک است. این تمرکز را میتوان واکنشی به فشار فزاینده تقاضای سفر شهری، فرسودگی ناوگان عمومی و هزینههای بالای اتلاف زمان و انرژی دانست. از منظر اقتصادی، افزایش سهم حملونقل را میتوان تلاشی برای کاهش هزینههای جانبی دانست (شامل اتلاف وقت، آلودگی هوا، مصرف سوخت و تصادفات که نهایتا به کل اقتصاد شهری و ملی تحمیل میشوند).
- نکته قابل توجه آن است که افزایش سهم حملونقل، همزمان با کاهش سهم برخی بخشها مانند شهرسازی و معماری، ایمنی و مدیریت بحران و حتی توسعه مدیریت و هوشمندسازی شهری رخ داده است. این جابهجایی سهمها نشان میدهد که مدیریت شهری، به جای گسترش کالبدی جدید یا اصلاحات نهادی پرهزینه، اولویت را به کارکرد روزمره شهر و جریان حرکت داده است.
- در واقع، حملونقل بهعنوان «زیرساختِ زیرساختها» تلقی شده که بدون بهبود آن، سایر سیاستهای اجتماعی، فرهنگی و زیستمحیطی نیز اثربخشی محدودی خواهند داشت. در مقایسه با بخش اجتماعی و فرهنگی حملونقل جایگاهی تقریباً چهار برابر بزرگتر دارد و اگرچه سرمایهگذاری اجتماعی و فرهنگی در دوره جدید رشد قابل توجهی داشته، اما همچنان حل مسئله ترافیک و جابهجایی مهمترین دغدغه شهر تهران باقی مانده است. از منظر حکمرانی شهری، این انتخاب را میتوان واقعگرایانه دانست؛ زیرا نارضایتی از ترافیک و کیفیت حملونقل عمومی، معمولاً سریعتر از سایر حوزهها بروز میکند. با این حال، بررسی منابع تأمین این بودجه نشان میدهد که پایداری مالی این سطح از سرمایهگذاری در حملونقل با چالش جدی مواجه است.
- حدود ۴۲ درصد از کل منابع شهرداری همچنان از محل عوارض ساختوساز و فروش تراکم تأمین میشود. این وابستگی، هرچند در کوتاهمدت امکان تزریق منابع سنگین به پروژههای حملونقلی را فراهم کرده، اما در بلندمدت میتواند خود به تشدید ترافیک، افزایش جمعیتپذیری و فشار بر شبکه معابر منجر شود؛ تناقضی که در بسیاری از کلانشهرهای در حال توسعه مشاهده میشود.
- در مقایسه با شهرداریهای شهرهای توسعهیافته، سهم درآمدهای پایدار مرتبط با عوارض شهری، بهای خدمات حملونقل و مشارکت بخش خصوصی در تهران بسیار پایین است. این در حالی است که در الگوهای جهانی، بخش حملونقل نهتنها مصرفکننده اصلی بودجه، بلکه یکی از منابع بالقوه درآمد پایدار شهری نیز محسوب میشود. فقدان این پیوند در ساختار مالی تهران، ریسک تداوم پروژههای بزرگ حملونقلی را افزایش میدهد. در جمعبندی میتوان گفت بودجه ۱۴۰۴ شهرداری تهران تصویری روشن از اولویت مطلق و بیسابقه حملونقل و ترافیک در مدیریت شهری ارائه میدهد. ضمن تشکر از این گزارش تحلیلی، امید است اعضای شورای و شهردار تهران، با بررسی بیشتر به ضرورت تغییر الگوی سوختوخودرو برسند (تین 291488).
