نگاه دوباره به اصول حکمت، عزت و مصلحت در همکاری ریلی با چین

رئیس جمهور در دیدار معاون نخست وزیر چین گفت: برخی مواضع مطرح‌شده در سفر اخیر رئیس جمهور چین به منطقه موجب ناخرسندی و گلایه‌ مندی ملت و دولت ایران شده است و مطالبه جدی ایران جبران مواضع بیان‌شده است. وی حضور هیئت چینی در ایران را برای توسعه همکاری‌های اقتصادی و تجاری دو کشور مهم دانست و با اشاره به توافقات مهم انجام‌ شده در دیدارهای قبلی رؤسای جمهور دو کشور بر تلاش مسئولان دو طرف برای اجرایی شدن آنها تأکید کرد. معاون نخست وزیر چین تصریح کرد: چین همواره به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران احترام گزارده است و از تلاش ایران برای تأمین منافع اساسی خود حمایت می‌ کند. همچنین در روز 21 آذر ماه، برخی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی در فضای مجازی و همچنین در جلسه علنی قوه مقننه نسبت به بیانیه مشترک اخیر چین و برخی کشورهای منطقه درباره جزایر سه‌گانه ایران واکنش نشان دادند. (خبرگزاری تسنیم 21 و 22 آذرماه)

از سویی تحلیلی در مورد سفر رئیس جمهور چین به کشورهای عربستان و امارات از سوی دکتر مجتبی لشکر بلوکی منتشر شده که ضمن اشاره به اعداد و ارقام تجارت بین چین با ایران و سایر کشورهای جهان، رفتار چین در تجارت با سایر کشورها بویژه کشورهای منطقه را طبیعی می داند، در بخشی از این تحلیل چنین آمده: کمی در مورد واقعیت ها بدانیم: تجارت خارجی چین ۶ هزار میلیارد دلار است. سهم ایران چقدر است؟ ۲۰ میلیارد دلار. اندازه تجارت خارجی آمریکا با چین چقدر است؟ ۶۵۰ میلیارد دلار (۳۲ برابر ما). همین عربستان ۸۷ میلیارد دلار تجارت خارجی با چین دارد. یعنی ۴.۵ برابر ایران. بنابراین اینکه انتظار داشته باشیم چین بخواهد تجارت ۶ هزار میلیارد دلاری خود را در پای ۲۰ میلیارد دلار بسوزاند سخت در اشتباهیم ...

با وجود همکاری های موفق ریلی، متاسفانه تجربیات تلخ با شرکت های چینی هم موید تحلیل ایشان است (با وجود همکاری خوب سیاسی دو کشور ایران و چین) که نمونه آن را در مناقصه برقی کردن راه آهن تهران - مشهد در سال 87 شاهد بودیم که کنسرسیوم ایرانی چینی قیمتی را در مناقصه پیشنهاد داد که بیش از سه برابر قیمت پیشنهادی کنسرسیوم برنده با حضور چهار شرکت ایرانی با تجربه ریلی و دو شرکت اروپایی برتر بود و این در حالی است که قیمت پیشنهادی مذکور چهار برابر پیشنهادات قبل از مناقصه همین شرکت بود که موضوع به مسئولان سازمان برنامه، وزارت نفت و ... (نامه 871119 وزارت نفت، نامه 871004 به سازمان برنامه و ...) اعلام  و نگرانی به همراه پیشنهادات و راهکار قانونی اعمال نظرات به مدیریت وقت ارائه شد (تین نیوز/ کد خبر 146417 با عنوان کشته ها و زخمی های سنگین یک تصادف سیاسی در راه آهن برقی تهران مشهد) همچنین شاهد بودیم که با وجود عقد قرارداد 2 میلیارد دلاری در سال 92 (با حفظ قیمت برنده مناقصه در سال 87) و اضافه کردن هزینه اصلاحات خط که همین امر سبب تاخیر چند ساله و در نهایت انصراف شرکت چینی پس از تحریم دوران ترامپ شد (تین نیوز/ کد خبر 248331 با عنوان راه آهن برقی تهران مشهد الگوی سه راهبرد جهشی درون زا برای پیشرفت راه آهن) در حالیکه تاخیر این پروژه بیش از یک میلیارد دلار خسارت مستقیم دارد (تین نیوز/ کد خبر 235396، برقی کردن راه آهن تهران مشهد، ارتقاء بهره وری ناوگان و کاهش بار مالی دولت).

در بخش ریلی علاوه بر راه آهن، مترو نیز از رویکرد سودجویانه شرکت های چینی متضرر شده است که کمبود قطارهای مترو تهران یکی از نتایج آن است (تین نیوز/ کد خبر 228627 با عنوان همکاری های راهبردی ایران و چین، فرصت ها و نگرانی های ریلی).

با توجه به اصول سه گانه (حکمت، عزت و مصلحت) اعلام شده رهبر معظم انقلاب برای سیاست خارجی از یک سو و نیروی انسانی متخصص و صنایع پیشرفته ریلی ایران و فرصت های استثنایی بخش ریلی که نیازمند سرمایه گذاری سنگین و گسترده است، می توان یک راهبرد برد - برد را ترسیم کرد (تین نیوز/ کد خبر 216584 با عنوان گسترش همکاری با چین بر پایه حکمت و عزت).

برای تحقق این خواسته، باید مصلحت راهبردی بر اساس واقعیات همکاری های گسترده چین با دنیا و طبیعت و طمع شرکت های خصوصی چینی و ایرانی و ... ترسیم کرد، قوت ها، ضعف ها، فرصت ها و تهدیدها را شناسایی نمود (تین نیوز/ کد خبر 225663 با عنوان تحریم و برقی کردن راه‌ آهن تهران - مشهد)، و راهکار مناسب در هر حالت را تنظیم و ارایه کرد. (صفحه 30 کتاب برقی کردن راه آهن، استراتژی برقی کردن راه آهن).

آیین ­نامه کیلومتراژ جدید و حقوق لکوموتیورانان قطارهای باری سنگین در آمریکا و استرالیا

به گزارش خبرگزاری تین در 22 مردادماه 1401، مدیرعامل شرکت راه آهن از اصلاح آیین ­نامه کیلومتراژ در راستای رعایت عدالت و سیاست های جدید این شرکت خبر داد.

بر اساس این گزارش، دکتر صالحی با بیان این خبر در جمع لکوموتیورانان و دیگر افراد فعال در قطارها، اظهار کرد پس از برگزاری 14 جلسه هیئت مدیره این تصمیمات اتخاذ گردید. به گفته وی؛ هر شخصی که با رعایت ایمنی سیر بیشتری انجام دهد دریافتی بیشتری خواهد داشت. 

بی تردید این گام به بهبود درآمد لکوموتیورانان خواهد انجامید اما به نظر می رسد این رویکرد بیشتر برای قطارهای مسافری مناسب است و برای راهبرد قطارهای باری به ویژه قطارهای معدنی سنگین بالاتر از 6000 تن انگیزه ایجاد نمی کند و همین دلیل می تواند یکی از عوامل اصلی کاهش ظاهری ظرفیت خطوط به ویژه در مسیرهای گلوگاهی شرق، جنوب شرق و ... باشد.

پیش از توضیحات تکمیلی به تجربه سال های پایانی دهه هفتاد در اداره کل خط اشاره می شود که با عنوان «جهش بهسازی و بازسازی و بهره وری ماشین آلات خط با تغییر انگیزه کاربران در 14000303 در وبلاگ تین نیوز درج گردید که طی نامه 790705 به معاونت فنی و زیربنایی و جدول 790517 به ترتیب بیش از 70 درصد و حدود 110 درصد رشد بهسازی و بازسازی خط نسبت به 1378را با وجود ثبات تعداد ماشین آلات نشان می دهد (گلوگاه اعلام شده ماشین آلات مکانیزه اعلام شده بود). روش حل مسئله فوق هم راستا نمودن منافع اپراتورهای ماشین آلات خط با منافع شرکت و اداره کل بود (کیلومتراژ به جای ماموریت).

خاطره مشترک با جناب آقای مهندس عالیوند در قطار سنگین حدود 15000 تنی و اطلاع از حقوق 5 هزار دلاری لکوموتیوران باری در مقایسه با حقوق 3 هزار دلاری دکترای مکانیک در شرکت جنرال الکتریک (سازنده لکوموتیو) خالی از لطف نیست.

خاطره دیگر با ایشان در بازدید از راه آهن BHP استرالیا در زمستان سال 1372 بود که به دعوت شرکت GE برای مشاهده کارآیی لکوموتیوهای C40-8 با قدرت 4000 اسب انجام شد. در بخشی از پاسخ ایشان به نامه 960925 چنین آمده است:

«لکوموتیوهای  GE-8با توان 4000 اسب بخار قطارهای به وزن 32000 تن را حمل می کردند، تعداد واگن های این قطارها 240 دستگاه بود که 120 واگن در قسمت اول پشت دو لکوموتیو پیشرو و 120 دستگاه واگن نیز پشت دو دستگاه لکوموتیو پیرو و با سیستم لکوترول قطارها حمل می شد و سرعت قطارها در فراز 15 و در شیب 75 کیلومتر در ساعت بود. این قطارها در فاصله معدن بارگیری تا بندر برای تخلیه به طول 420 کیلومتر حمل می شود و سالانه با 2000 واگن 40 میلیون تن بار حمل می شد، قطارها به صورت یک لوپ بین بندر و معدن حرکت می کردند و واگن ها بدون انفصال با قلاب گردان روی واگن برگردان کج می شدند و بار را تخلیه می کردند و سپس قطار حرکت می کرد و به معدن مراجعت می شد برای بارگیری مجدد. »

حقوق لکوموتیوران قطارهای سنگین معدنی استرالیا بسیار بالا است و به نوشته سایت www.au.jobted.com  متوسط آن به 117750 (240-86) هزار دلار استرالیا می رسد. (متوسط 79 با کمینه و بیشینه 57 و 161 هزار دلار آمریکا در سال)

به نوشته سایت www.abc.net.au (30 اکتبر 2013) بیشترین حقوق لکوموتیوران دنیا در شرکت Pilbara پرداخت می شود که در همسایگی BHP قرار دارد و در سال 1372 مورد بازدید قرار گرفت. (وزن قطارها و عملیات تقریبا مشابه BHP)

در گزارش Bloomberg چنین نوشته شده است: «شرکت ریو تینتو به لکوموتیورانان مانند جراحان آمریکا پرداخت می کند».

فاصله وزنی قطارهای ما با این قطارها (اکنون 50 هزار تن) بسیار است و این رویکردها و حقوق ها (پنج میلیارد تومان در سال) برای ما عقلایی و تقلیدپذیر نیست ولی با تدابیر مناسب می توان منافع لکوموتیوران را با منافع شرکت و کشور هم راستا نمود.

1. چنانچه در آیین­ نامه فوق، بندی برای حمل قطارهای سنگین (تا حدود 8000 تن در فراز 1 درصد که با قلاب های موجود ممکن است) برای پرداخت ضریبی از تن - کیلومتر (علاوه بر کیلومتراژ) به لکوموتیورانان پایه یک (آموزش با سیمولاتور و آزمون های سخت) با روش های انگیزشی برای حمل قطارهای سنگین معدنی منظور شود، نه تنها لکوموتیو بلکه واگن، خط، نیروی انسانی و ... به بهره وری بالاتر خواهند رسید ضمن این که صرفه جویی بالا در مصرف سوخت ایجاد (بار موجود و جدید) و سوانح نسبی کاهش خواهد یافت.       

پندی از همکاری صنعت خودرو با دانشگاه (GM- MIT) برای قطارهای خودکشش حومه

شرکت Energy Panasonic در سایت خود در زمینه تاریخچه باتری به باتری کوزه سرامیکی بغداد که قدیمی ترین باتری کوزه سرامیکی جهان است اشاره می کند که در دهکده ای در جنوب بغداد در سال 1936 کشف شده و عمر آن بیش از 2000 سال است (ویکی پدیا: نزدیک تیسفون پایتخت اشکانیان)، سپس کشف دانشمند ایتالیایی (گالوانی) در سال 1780 را بیان می نماید.  

بر اساس گزارش شبکه CNBC در 11 مارس 2021 شرکت جنرال موتورز برای کاهش 60 درصدی هزینه باتری خودروهای الکتریکی با موسسه فناوری دانشگاه MIT برای توسعه مشترک باتری های نسل بعدی خودروهای الکتریکی قرارداد امضا می کند. 

همکاری بر روی شیمی باتری جدید متمرکز شده و انتظار می رود تا اواسط این دهه میلادی 60 درصد هزینه باتری را کاهش دهد.

شرکت های GM و MIT-Spinout (Solid Energy Systems) قصد دارند یک خط تولید نمونه تولید این نوع باتری را با ظرفیت بالا و پیش تولید تا سال 2023 در Woburn ماساچوست بسازند. باتری های جدید از فلز لیتیوم به جای لیتیوم یون که در خودروهای برقی امروزی به کار گرفته می شود استفاده می کنند تا چگالی انرژی بالاتر و برد بیشتر را برای خودروها فراهم کنند.

به گفته این خودروساز، نمونه اولیه باتری ها تاکنون 150 هزار مایل آزمایش شبیه سازی شده را در آزمایشگاه های تحقیق و توسعه در مرکز فنی جهانی جنرال موتورز در وارن، میشیگان انجام داده اند. جنرال موتورز پلتفرم ماژولار و سیستم باتری کاملا جدید خود، Ultium  را در 4 مارس 2020 در محوطه مرکز فناوری خود در وارن، میشیگان معرفی کرد.

توسعه بیشتر باتری های آینده پیش از این اتفاق می افتد که خودروساز اولین نسل سلول های باتری Ultium خود را در اواخر امسال در EVS (Electric vehicle symposium) عرضه کند که با GMC Hummer EV با قیمت 112595 دلار آغاز شد.

هامر بخشی از برنامه جنرال موتورز برای عرضه 30 خودروی الکتریکی جدید یا بازطراحی شده تا سال 2025  با سرمایه گذاری 27 میلیارد دلاری در خودروهای الکتریکی و خودران است. جنرال موتورز همچنین اخیرا اعلام کرده است که قصد دارد تا سال 2035 به طور انحصاری خودروهای الکتریکی را بفروشد، این خبر پس از گزارش یک موسسه مشاور انرژی در پیشتازی تسلا با کمترین هزینه در خودروی برقی تا پایان این دهه منتشر گردید که نشان دهنده کاهش فاصله GM با تسلا است.

با روند جهانی کنونی و رشد سریع فناوری باتری خودوهای الکتریکی که تراکم انرژی را افزایش و قیمت بر واحد انرژی قابل ذخیره را کاهش می دهد که مصداق آن را می توان در گزارش موسسه آماری استاتیستا (Statista) در 18 دسامبر 2020 در مورد کاهش قیمت باتری های لیتیومی از 1191 دلار در سال 2010 با سقوط بیش از 88 درصدی قیمت به 137 دلار در 2020 مشاهده نمود، انتظار می رود قطارهای خودکشش هیبرید با موتورهای کوچکتر از انواع قدیمی همراه باتری برای مسافت های بلند و قطارهای باتری الکتریک BEMU به ویژه در قطارهای حومه سهم بیشتری را در آینده نزدیک کسب نمایند که بی تردید افزایش قیمت جهانی سوخت هم این روند را تقویت می نماید (قیمت بنزین بدون سرب کم سولفور در انگلیس از 75 پنس در اول 2000 با 132 درصد افزایش به 174 پنس در اوت 2022 افزایش یافته)، (برگرفته از دفتر آمار ملی انگلیس، www.ons.gov.uk. )

تجربه موفق راه آهن شرقی ژاپن در به کارگیری قطارهای خودکشش EV-E301 معروف به (Accum) از سال 2014 در خطوط کاراسویاما و توهوکو پس از نتایج مثبت نمونه آزمایشی برقی از 2012 در مسیری که حدود 20 کیلومتر آن برقی نبود آغاز شد (دوواگنه 40 متری، عرض 2800، ظرفیت 265 نفر، عرض خط 1067 میلیمتر، ولتاژ بالاسری 1500، سرعت 100)، این قطارها از باتری های لیتیوم یون با ظرفیت 190 کیلووات ساعت و دو بوژی محرک و دو متحرک و دو پانتوگراف بهره می برند.  

از سوی دیگر بر اساس سالنامه آماری راه آهن در سال 1400، تعداد مسافر حومه ای بیش از 5 میلیون نفر و بیش از 3 میلیون نفر آن در استان تهران بوده که اکثرا با حدود 120 واگن اتوبوس ریلی یا 30 قطار خودکشش 4 واگنه (ریلباس) جابه جا شده اند.

تکالیف اسناد بالادستی بر افزایش مسافر حومه و برنامه توسعه قطارهای ریل باس در کنار واقعیات کاهش قیمت باتری، افزایش قیمت سوخت و موفقیت کشور در ساخت قطار مترو ملی و ... ضرورت تغییر مشخصات ریل باسهای جدید را مضاعف می کند.

تصاویر ضمیمه را ببینید:

 

اعتراض به حق مردم به خودروسازان و زیاندهی خودخواسته

رهبر معظم انقلاب اسلامی (صبح یکشنبه،10 بهمن 1400) در دیدار جمعی از تولیدکنندگان و فعالان صنعتی، کارآفرینان و فعالان اقتصادی را افسران و کارگران را رزمندگان با اخلاص و با صفای دفاع مقدس در مقابل جنگ اقتصادی با امریکا خواندند و با اشاره به سخنان صریح مسئولان آمریکا درباره شکست خفت بار آنها در این نبرد سنگین افزودند: مسئولان پرتلاش با «ایجاد سند نقشه راهبردی صنعتی» و «مدیریت، هدایت، نظارت و حمایت از تولید» مسیر کاهش و رفع آسیب ها و «شتاب گرفتن تولید، اشتغال و پیشرفت کشور» را با تلاش بیشتر ادامه دهند تا آثار این روند در زندگی مردم نمایان شود، ... ایشان سپس لزوم ارتقای کیفیت کالاهای تولید داخل را مورد تأکید قرار دادند و افزودند: حمایت های عملی و تبلیغاتی از تولید داخلی باید منجر به ارتقای کیفیت محصولات و همچنین ارتقای فناوری شود اما متأسفانه در برخی صنایع به ویژه در صنعت خودرو به موضوع کیفیت توجه نمی شود و مردم نیز به حق به آنها اعتراض دارند.( خبرگزاری تسنیم)

یک ماه پس از تذکر رهبری و پس از بازدید سرزده رئیس جمهور از ایران خودرو (4001215) دستور هشت ماده ای ایشان به وزیر صمت ابلاغ شد، به گزارش خبرنگار حوزه دولت خبرگزاری ایرنا؛ رئیس جمهور در این دستور در حوزه تولید خواستار افزایش دست کم ۵۰ درصدی تولید خودرو در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال ۱۴۰۰ شد و دستور داد سازوکارهای لازم به منظور تولید و عرضه حداقل یک «خودروی اقتصادی» با ساختار به روز، فراهم شود و اینکه در سال ۱۴۰۱ حداقل تولید سه خودروی قدیمی متوقف و سه خودرو جدید با کیفیت مطلوب، تولید و عرضه شوند و نسبت به تامین قطعات مورد نیاز و ترخیص و عرضه فوری خودروهای دپوشده در انبارهای شرکت های خودروساز به بازار، تا نصاب استاندارد، حداکثر ظرف دو ماه آینده اقدام شود.

به گزارش ایرنا (1 تیر 1401)، دفتر مطالعات اقتصادی مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی طی گزارشی به آسیب شناسی وضعیت مالی شرکت های ایران خودرو و سایپا و ارائه پیشنهادهای اصلاحی پرداخت. در این گزارش آمده است که صنعت خودرو در کشور ما با چالش ها و معضلات متعددی در دوره های مختلف مواجه بوده است. بهره وری پایین، تنوع و کیفیت پایین محصولات، عدم رضایتمندی مشتریان، ساختارهای مالکیتی و مدیریتی معیوب، عدم تفاهم و درک مشترک تصمیم گیران و ذینفعان اصلی بازار و صنعت خودرو از معضلات و چالش های این صنعت، اتخاذ تصمیمات نادرست و مداخلات غیراصولی در این صنعت و عدم اراده کافی در اجرای پیشنهادهای کارشناسی از عوامل اصلی بروز چالش های اصلی بنگاه های خودروساز و این صنعت است. زیان انباشته دو شرکت بر اساس آخرین حسابرسی (منتهی به۱۴۰۰/۶/۳۱) حدود ۵۵ هزار میلیارد تومان است.

ظاهرا ایران خودرو در نامه 9 آبان ماه، زیان 11400 میلیاردی در دوره 6 ماهه نخست سال 1401 را اعلام و مطالبه نموده است.

یکی از مطالب مندرج در نوشتار 4001116 با عنوان «نقشه راهبردی صنعت خودرو برای بهبود کیفیت و کاهش قیمت» اشاره به رویکرد خودروسازان کشورهای اروپایی برای کاهش قیمت و حفظ کیفیت است که به عنوان نمونه این بخش که منطبق با تحلیل مرکز پژوهش های مجلس است مجددا نقل می گردد: در خودروهای 10 گانه کلاس 500 شرکت BMW استفاده مکرر از دو موتور پایه 2 و 3 لیتری با 4 و 6 سیلندر (بنزینی و دیزلی) در 9 نوع خودرو عمده این شرکت در این کلاس قابل توجه است که به عنوان نمونه دو خودرو 520 و 528 از موتور با حجم  CC1997 استفاده نموده اند (متفاوت با روش گذشته نامگذاری)  از 31 خودرو بنزینی، دیزل و هیبرید BMW در 2014 در کلاس 300، 500 و 700، 27 نوع مجهز به موتورهای 2 و 3 لیتری بنزینی یا دیزلی بودند که این امر قیمت تمام شده و هزینه خدمات پس از فروش را کاسته و کیفیت خودرو را نیز می افزاید.

تنوع زیاد موتور در ایران خودرو و تفاوت اندک حجم و توان بسیاری از خودروها با وجود مشخصات نزدیک و غالبا یکسان بدنه آنها، نه تنها سبب بالا رفتن هزینه تولید شده بلکه کیفیت را کاهش داده و توقف تولید خودرو قابل ارتقاء (مصرف و آلایندگی) 405 (با وجود دسترسی به موتور بسیار خوب TU5) هم سبب افزایش قیمت و کاهش کیفیت و اعتراض به حق مردم می شود.

واریانت ورسک با نگاه حل مسئله به برنامه افزایش ظرفیت راه آهن شمال

رهبر معظم انقلاب در دیدار با نخبگان و استعدادهای برتر تحصیلی (27 مهرماه) به ارزیابی اساتید و نخبگان و اینکه امروز این شاخص غالبا مقالات است اشاره نمودند و با بیان اینکه این روش درست نیست فرمودند: من بارها تکرار کرده ام این را، شاخص ها را حل مسئله قرار بدهید. مسئله را ارائه بدهید بخواهید حل کنند، این جمع، این گروه نخبه، این شخص نخبه، این استاد نخبه، یک مسئله ای را حل کند برای دستگاه های ذیربط، این شاخص ارتقاء باشد، این شاخص پذیرش به عنوان رتبه برتر باشد.

در صفحه 46 برنامه جهشی ترانزیت در حوزه ریلی شرکت راه آهن و شرکت ساخت واریانت ورسک به طول 190 کیلومتر با هدف ایجاد 3 میلیون تن بار بین المللی، افزایش ایمنی، تسریع حمل و نقل و کاهش مصرف سوخت پیشنهاد شده و در ادامه پروژه را بین ایستگاه های شیرگاه و میاندره با تناژ ایجادی 6 میلیون تن و سرمایه گذاری را 700 میلیون دلار اعلام نموده است.

اگر به فرموده رهبر انقلاب شاخص ارزیابی این پروژه را برای عرضه به نخبگان و متخصصان راه آهن، حل مسئله قرار دهیم، به نظر می رسد بهتر می توانیم به نتیجه برسیم، اما مسئله و هدف راه آهن از این پروژه پرهزینه چیست، ظرفیت، سرعت، ایمنی یا ...؟   

بر اساس شواهد و مندرجات برنامه جهشی ترانزیت پیشنهادی راه آهن، سوابق طرح برقی مسیر گرمسار - اینچه برون و ...، می توان افزایش ظرفیت به 6 میلیون تن (شامل 3 میلیون تن ترانزیت) را به عنوان هدف این پروژه عظیم منظور نمود. اما چه مطالعاتی برای این پروژه انجام شده و آیا گزینه های مختلف برای تحقق هدف مورد ارزیابی و مقایسه قرار گرفته است؟ با مرور بر نوشتارهای تاریخ 401.02.24 و 99.09.29، سایر گزینه های قابل اجرا برای افزایش ظرفیت گرمسار - اینچه برون بهتر آشکار می گردد.

همچنین با آسیب شناسی پروژه های بزرگ عمرانی راه سازی مانند آزادراه تهران - چالوس و نیز تجربه کشورهای پیشرفته در راه آهن سریع السیر مانند ژاپن، فرانسه، چین و ... می توان با الگوی موفق این کشورها در اجرای مرحله ای طرح های بزرگ آشنا شد.

نمونه بسیار گویا و موفق این رویکرد در نوشتار 12 اسفند 1400 درج شده است (Feasibility of stage construction ..)

با تصویب قانون مدیریت سوخت در سال 86 دولت مکلف به افزایش سهم بار ریلی از 7 درصد به 30 درصد و افزایش سهم مسافر از 4 درصد به 18 درصد شد و راه آهن در نظر داشت تا سال 1404 میزان جابجایی بار را به 4 برابر یعنی 200 میلیون تن افزایش دهد (چشم انداز 880215) درحالی که تا 1390 نه تنها سهم ریلی افزایش نیافت بلکه این بخش شاهد کاهش سهم از حمل و نقل کل بود.

حال چنانچه سهم حمل و نقل ریلی به حدود تعیین شده در قانون مصوب 1386 که در سال 1391 برای برنامه پنجم نیز تاکید شده است یعنی 180 میلیارد واحد حمل (تن کیلومتر و نفر کیلومتر)، برسد، صرفه جویی سالانه سوخت حمل ریلی بر اساس مبانی محاسباتی ماده 12 مندرج در بند 2 نامه 16/12/1400 سازمان برنامه به وزارت نفت (35 و 20 سی سی برای هر تن کیلومتر و نفرکیلومتر) به حدود 5 میلیارد لیتر معادل 5 میلیارد دلار خواهد رسید و جان چندین هزار نفر از خطر مرگ نجات خواهد یافت.

مسیر گرمسار - ساری که تکمیل شده محور قدیمی ترانزیت بندر امام خمینی به بندرترکمن بوده در سال 1317 یعنی بیش از 80 سال پیش به بهره برداری رسید و با احداث راه آهن گرگان - اینچه برون در سال 1395، وابستگی ترانزیت به ظرفیت محدود کشتی های کم ظرفیت دریای خزر رفع و با مسافت و زمان کوتاه تر شرایط مطلوب تری را برای جلب بار به شبکه ریلی فراهم نمود.

با وجود اختلاف زیاد حمل بار فعلی با ظرفیت موجود اعلامی این مسیر، طی یک دهه گذشته طرح برقی کردن این مسیر با هدف استفاده از کمک مالی روسیه و افزایش ظرفیت از حدود 2 به 10 میلیون تن در سال مطرح و پیگیری شد. اکنون به یکی دیگر از روش های افزایش ظرفیت با هزینه، زمان و وابستگی به مراتب کمتر و اثر بخشی بیشتر می پردازیم ( نوشتار تاریخ 99.09.04).

احداث تونل مستقیم دوخطه (با قابلیت برقی در آینده) از ایستگاه ورسک به ایستگاه فیروزکوه با طول 25 کیلومتر و فراز حدود 18 در هزار با حذف ایستگاه های گدوک و دوگل، چند گلوگاه اساسی و بخش مهمی از فراز 28 درهزار و قوس های تند مسیر را مرتفع کرده و علاوه بر افزایش بسیار بالای ظرفیت، زمینه افزایش سرعت و کاربری خط قدیم برای گردشگری را نیز فراهم می کند.

این روش حل مسئله با کمتر از 10 درصد برآورد 700 میلیون دلاری، اثربخشی بالاتر و ریسک کمتر داشته و قابل تکمیل خواهد بود.

 

واریانت ورسک با نگاه حل مسئله به برنامه افزایش ظرفیت راه آهن شمال

طراحی صحیح مسیر؛ یکی دیگر از گام های افزایش بهره وری لکوموتیو در BHP

زمستان 1372 برای ارزیابی لکوموتیوهای پیشنهادی شرکت جنرال الکتریک، به اتفاق آقایان آقایی، عالیوند و خواجویی زاده، بازدیدی از راه آهن معدنی شرکت BHP استرالیا داشتیم که در نوع خود در دنیا بی نظیر بود، راه آهنی که می توان آنرا به عنوان یکی از پیشگامان فناوری در موج چهارم دانست که با بهره وری بالای خود سبب کاهش قیمت جهانی سنگ آهن گردید. 

• بر اساس گزارش انجمن صنفی شرکت های مالک ناوگان از عملکرد سه ماهه اول سال 1401 شرکت راه آهن در حمل بار و مقایسه آن با میزان بار حمل شده درسه ماهه اول سال های 1400 و 1399، کاهش تن - کیلومتر بار حمل شده به میزان 11 درصد در سال 1401 نسبت به سال 1400 و کاهش 13 درصد نسبت به سال 1399 در بر دارنده خبر تلخی برای مالکان ناوگان است.
• در مورد لکوموتیو نیز با یک محاسبات نمونه، تعداد متوسط لکوموتیو معادل از 700 به 670 و بیش از 4 درصد کاهش داشته است.
• گزارش نشان می دهد تعداد لکوموتیو در سرویس نسبت به سال قبل بیش از 2 درصد و نسبت به 1398، 9 درصد کاهش داشته است.
• این شرایط در کنار عقب افتادگی حدود 60 درصد در تکالیف قانونی بار و بیش از 90 درصد در مسافر (گزارش مرکز پژوهش ها) و نقش گلوگاهی لکوموتیو سبب تاکید مکرر مدیریت جدید راه آهن و وزیر و ... بر نیاز به خرید لکوموتیو از داخل و خارج شده است.  

بر اساس فرم 101 مورخ 31 مردادماه راه آهن که نشان دهنده تعداد لکوموتیو در ساعت 6 صبح می باشد از 968 دستگاه لکوموتیو تنها 522 دستگاه در سرویس هستند که نشان دهنده آماده به کاری 54 درصد است و چنانچه از ابتکار اداره کل نیروی کشش در تفکیک بخش خصوصی بهره بجوییم این نسبت به 61 درصد و 53درصد خواهد رسید (عمر لکوموتیوها نیز باید دیده شود).  

در کنار آماده به کاری پایین که مبین ظرفیت و عملکرد پایین تعمیرگاه های جاری، اساسی و بازسازی و نواحی است، بهره وری لکوموتیو در راه آهن ایران طبق آمار UIC 2020 با بیش از 48 میلیارد واحد حمل (تن کیلومتر به اضافه نفر کیلومتر) و 968 دستگاه لکوموتیو به حدود 51 میلیون واحد حمل بر هر دستگاه لکوموتیو رسیده است(نسبت ستانده بر داده).

در همین ایام قزاقستان با 239 میلیارد واحد حمل و 1755 لکوموتیو به بهره وری لکوموتیو 136 میلیون دست یافته، روسیه با 2735 میلیارد واحد حمل و 12581 لکوموتیو به 217 میلیون واحد بر لکوموتیو و چین با 2959 میلیارد واحد حمل و 20348 لکوموتیو به شاخص 145 میلیون واحد حمل بر لکوموتیو در سال رسیده اند (واحد حمل بر تعداد کل لکوموتیو).

یکی از عوامل اصلی افزایش بهره وری لکوموتیو، نیروی کشش است که برای افزایش آن در سال 1369 با شبیه سازی تاثیر آن بر زمان سیر قطار بررسی هایی به عمل آمد و با حمایت مدیران وقت 50 درصد به کشش لکوموتیوهای GT26 اضافه شد و در سال 1376 نیز در مرکز تحقیقات راه آهن 33 درصد دیگر به کشش اضافه شد و بدین ترتیب قابلیت کشش لکوموتیو مذکور از 1000 تن در فراز 10 درهزار  در سال 69 به 1500 تن و در سال 76 به 2000 تن افزایش یافت، همچنین با تجربه سال 69 کشش لکوموتیوهای U30C به میزان 100 درصد (اکنون 62 درصد افزایش) و لکوموتیوهای C30-7 به میزان 190 درصد افزایش یافت (با این تجربیات از ابتدای دهه 90 پیشنهاداتی برای افزایش کشش لکوموتیو به مدیران راه آهن و انجمن صنفی داده شد).

علاوه بر کشش لکوموتیو که بار محوری لکوموتیو نیز در آن تاثیر مستقیم دارد عوامل دیگری مانند سیر روزانه، فراز غالب مسیر، توان لکوموتیو، تعمیرات و سرویس روزانه (زمان بازدید، تعمیرات، سوختگیری، تکمیل شن و ...)، سیستم مانیتورینگ ناوگان (توزین و بازدید قطار برای گرمی سرمحور، بریدگی چرخ و ...) نیز بر بهره وری لکوموتیو اثر می گذارند.           

• شرکت BHP، با 31 میلیارد دلار درآمد 2016 در یک مقایسه جهانی در 2006 (1385)، بهره‌ وری لکوموتیو باری در برزیل را 757 میلیون تن کیلومتر بر لکوموتیو در سال (MNTK/LY)، استرالیا (BHP) 573 و معدنی سوئد 247 ثبت نموده است.
• فراز مسیر باردار (معدن به بندر) راه آهن BHP، 5 و در مسیر بازگشت 15 درهزار اجرا شده بود و به این دلیل بار لکوموتیو با شرایط یکسان نسبت به بافق بندرعباس بیش از دو برابر (و با بار محوری، سیر روزانه و آماده بکاری و ... باز هم بیشتر) می گردد.
• این رویکرد سبب افزایش شدید بهره وری لکوموتیو شده و در هنگام احداث یا دوخطه کردن بلاک های بحرانی می تواند اجرا شود.
• 

هدفگذاری خرد برای شاخص کلان و با اهمیت سرعت بازرگانی

• ر اساس جدول آمار UIC2020 جابجایی بار راه آهن آفریقای جنوبی 140 میلیارد تن کیلومتر بود در حالی که راه آهن ایران کمتر از 34 میلیارد تن کیلومتر جابجایی بار ریلی داشته (شبکه ریلی آفریقای جنوبی 21 هزار کیلومتر متریک، دوخطه 13 هزار و برقی 8 هزار کیلومتر و در ایران طول شبکه بیش از 9 هزار کیلومتر، دوخطه 2 هزار و برقی 181 کیلومتر بوده است).
• در اواسط دهه هفتاد در سفری به اتفاق یکی از مدیران وقت به آفریقای جنوبی برای شرکت در یکی از همایش های جهانی راه آهن، برای آشنایی بیشتر، قطار را برای بازگشت به از کیپ تاون به پایتخت در مسیر 1500 کیلومتری انتخاب و سفری 26 ساعته را تجربه کردیم (خطوط مسیر متریک و بخش هایی از آن به صورت گسسته برقی بود و لکوموتیوها تعویض می شد).
• در خاتمه این سفر از مسئولان سوال شد آیا قطار سریعتر ندارند که پاسخ این بود که قطار کانتینری این مسیر را در 18 ساعت طی می کند، یعنی با سرعت متوسط (مبدا مقصد) 83 کیلومتر بر ساعت که می توان گفت حتی در جهان کم نظیر بود.
• بر اساس گزارهنمای راه آهن باری ژاپن (JRF) در سمینار 2004 (اسلوونی، لوبلیانا)، این راه آهن که شبکه مستقلی ندارد با استفاده از 79 خط متعلق به سایر راه آهن های مسافری به طول 9100 کیلومتر، روزانه 680 قطار باری که 431 قطار آن کانتینری بوده را اعزام می کرد. کل حمل و نقل بار در این سال حدود 23 میلیارد تن کیلومتر و حمل و نقل کانتینری حدود 20 میلیارد تن کیلومتر برای بیش از 4 میلیون کانتینر در سال با مسافت متوسط 900 کیلومتر و ضریب وقت شناسی 97 درصد می شد (86% بار ریلی). زمان متوسط سیر 1000 کیلومتر 21 ساعت با سرعت متوسط 48 کیلومتر بر ساعت بود (قطار باری).
• برای افزایش رقابت پذیری با بخش جاده و دریایی شرکت راه آهن باری ژاپن (JRF) اقداماتی را از جمله طراحی و ساخت قطار برقی خودکشش کانتینری، پایانه های جدید چندوجهی، توسعه کانتینرهای مختلف و توسعه سیستم ردیابی قطارها انجام داد.
• خودکشش برقی کانتینری 16 واگنه (2+12+2) با سرعت حداکثر 130 کیلومتر بر ساعت (خط متریک) به وزن کل 728 تن، بار محوری کمتر از 13 تن، توان 3520 کیلووات مسافت 560 کیلومتری را حدود 6 ساعت طی می کرد (سرعت 91 کبس).
• شرکت CSX (در سال 2007 رتبه سوم تن- مایل پس از BNSF و UP) یکی از شرکت های بزرگ راه آهن آمریکا است که بیش از 32000 کیلومتر شبکه ریلی در 23 ایالت آمریکا و کانادا (بیشتر در مناطق شرقی) و به هفتاد بندر اقیانوسی، دریایی یا داخلی دسترسی دارد و بنا به ادعای شرکت حدودا دو سوم جمعیت آمریکا در محدوده شبکه ریلی شرکت ساکن هستند.
• CSX سه شاخص اصلی خود را مستمرا در اختیار همگان قرار داده، آمار هفته نهم 2022 (19 تا 25 فوریه) به این شرح است:
• سرعت متوسط قطارها حدود 25 کبس، توقف در ایستگاه ها کمتر از 12 ساعت و واگن در حال سیر حدود 141 هزار دستگاه
• سرعت متوسط بر اساس زمان سیر قطار با شماره ثابت تقسیم بر زمان (با احتساب زمان توقف در ایستگاه ها) محاسبه می گردد.
• سرعت مذکور در انواع قطارها متفاوت است (بر حسب کیلومتر بر ساعت، کبس): زغال سنگ 25، نفت خام 42، اتانول 28، غلات 23، کانتینر دوطبقه و تریلی 40، تجاری 20 (و متوسط حدود 25 کیلومتر بر ساعت که در سال 2022 به 28 هم رسید)
• صفحه 19 گزارش رولندبرگر با تعیین چشم انداز جدید، چند هدف استراتژیک را تعیین و برای دستیابی به سهم مسافر 10 درصد و بار به 20 درصد، افزایش سرعت متوسط قطارهای مسافری را 25 (33 درصد) و باری را 5 کیلومتر (120درصد) بر ساعت پیشنهاد داده است.
• بر اساس گزارش انجمن صنفی شرکت های مالک ناوگان از عملکرد سه ماهه اول سال 1401 شرکت راه آهن در حمل بار و مقایسه آن با میزان بار حمل شده درسه ماهه اول سال های 1400 و 1399، کاهش تن- کیلومتر بار حمل شده به میزان 11 درصد در سال 1401 نسبت به سال 1400 و کاهش 13 درصد نسبت به سال 1399 در بر دارنده خبر تلخی برای مالکین ناوگان می باشد.
• یکی از شاخص های بسیار مهم در ارزیابی بهره وری واگن های باری سرعت بازرگانی است که سه ماهه اول سال های 1398 تا 1401 نیز به ترتیب عبارت بودند از بالای 4 تا زیر 4 کبس، با کاهش 20، 26 و 18 درصد (تعداد واگن از 25 به 28 هزار رسید)

در 22 آبان 1400 بازده پایین واگن باری در مقایسه با چند کشور بیان شده که یک ریشه مهم آن سرعت اندک بازرگانی است. 

تعداد لکوموتیو مورد نیاز با سناریو جهشی خطوط نیمه برقی

خبر داغ ریلی رسانه ها در روزهای اخیر، اعلام ثبت سفارش 750 لکوموتیو از سوی معاونت حمل و نقل وزارت راه برای حمل بار برای سه سال آینده بود و اینکه همزمان با شرکت های داخلی قرارداد ساخت 150 لکوموتیو (سالانه 50 دستگاه) بسته خواهد شد. 

نیاز به 900 لکوموتیو جدید در صفحه 325 گزارش رولندبرگر هم ذکر شده که شامل 600 لکوموتیو باری و 300 لکوموتیو مسافری تا سال 2028 است، صفحه 193 گزارش تعداد لکوموتیو باری در سال 2015 را 485 دستگاه اعلام (اکنون 400) و ص 8 سهم باری را 12 و هدف را 30 درصد اعلام نموده، همچنین ص 196 درصد متوقف لکوموتیوهای باری را 38 درصد اعلام نموده است.

صفحه 197 بهره وری لکوموتیوهای باری را 52 میلیون تن کیلومتر در سال و آن را به غلط بالاتر از متوسط 34 چند کشور اروپایی غالبا مسافری و با لکوموتیو باقیمانده از گذشته اعلام نموده است (البته شاخص اتریش 60 و روسیه 278 می باشد).

• سند راهبردی صنایع ریلی در افق 1404 که توسط سازمان گسترش در شهریور 1389 تهیه شد، جدول زمانی توسعه زیرساخت و ناوگان با رویکرد تحقق سهم 30 و 18 درصد بار و مسافر در 1394 در صفحه 21 با طول شبکه 10 هزار کیلومتر و 40 درصد دوخطه و 25 درصد برقی برای (سهم حمل برقی در این شبکه به بیش از 50 درصد می رسد) حمل180 میلیون تن بار و 140 میلیون مسافر منظور شده و تعداد لکوموتیو کل 1500 دستگاه به دست آمده (با فرض افزایش آماده به کاری لکوموتیو از 55 به 85 درصد، کشش لکوموتیو از 24 به 40 تن و سرعت متوسط قطارهای مسافری از 75 به 135 کیلومتر بر ساعت و سیر روزانه واگن باری از 100 به 300 کیلومتر و به این ترتیب اکثریت لکوموتیوها برای خرید برای توانایی سیر پیوسته باید برقی یا برقی دیزلی باشند)
• در صفحه 6 برنامه جهشی ترانزیت که به طور مشترک از سوی راه آهن و شرکت ساخت تهیه شده، برای رسیدن به هدف 156 میلیون تن بار و 37 میلیون مسافر در 1405 (به منظور دستیابی به سهم 30 درصد بار و 20 درصد مسافر که ظاهرا 2 درصد برای سهم مسافری محاسبه و منظور شده است) با حدود 2600 کیلومتر خط برقی و کمتر از 2000 کیومتر دوخطه و ... به خرید 791 دستگاه لکوموتیو باری، 366 مانوری و 87 لکوموتیو مسافری جدید اعلام نیاز شده است (با 800 واگن مسافری و 53 هزار باری).       
• یکی از مطالبات رهبر انقلاب از جمله در ابلاغیه اقتصاد مقاومتی 1392 و نیز در آغاز سال نو و تاکیدات اخیر رئیس جمهور محترم در نهم شهریور رویکرد بهره وری است بدین معنی که از امکانات، تجهیزات و سرمایه های موجود استفاده بیشتری شود.
• در اینجا به افزایش کارایی و بهره وری لکوموتیوهای برقی کوئینزلند استرالیا (با خط متریک) توسط زیمنس می پردازیم که با حمل 155 میلیون تن زغال سنگ در 2004، برای رسیدن به 235 میلیون تن در 2010 باید سالانه حمل را10 درصد افزایش میداد.
• این راه آهن 86 لکوموتیو برقی ۶ محوره (کلاس 3100) را در طی سال های 1986 تا 1989 خریداری کرده بود، تراکشن موتور ساخت شرکت هیتاچی بود و با همکاری شرکت‌های استرالیایی لکوموتیوهای 2900 کیلوواتی 110 تنی تکمیل و تحویل شدند.

کمتر از دو دهه بعد، قراردادی برای نوسازی سه لکوموتیو با زیمنس برای تغییر تراکشن موتور از DC به AC و افزایش توان و کشش بسته شد که با آن تغییرات مانند SD70 و SD40 سه لکوموتیو می توانست جایگزین پنج لکوموتیو شود (کلاس 3700).

• پس از موفقیت حاصله 63 دستگاه از این لکوموتیوها در سال های 2003 تا 2007 توسط زیمنس نوسازی شدند. در این نوسازی وزن لکوموتیو از ۱۱۰ به ۱۲۶ تن، کشش اولیه از ۳۷۵ به ۵۰۰ کیلونیوتن، کشش مداوم از ۲۶۰ به ۴۳۰ کیلونیوتن، ترمز بازیافت از صفر به ۴۰۰۰ کیلووات، ترمز مقاومتی از ۲۲۵۰ به ۴۰۰۰ کیلووات، و توان مداوم از ۲۹۷۰ به ۴۰۰۰ کیلووات رسید.
• اگر لکوموتیو مورد نیاز با فرض برقی کردن حدود 1000 کیلومتر مانند آنچه راه آهن برای 1402 منظور نموده با رویکرد جدید جهانی ناوگان نیمه برقی محاسبه گردد (نوشتار اول آذر 1399)، کارایی لکوموتیوهای باری جدید جهشی افزایش خواهد یافت و با پیش بینی سال 1376 برای برقی شدن لکوموتیوهای آلستوم، امکان ساخت داخل لکوموتیوهای برقی- دیزلی (مانند لکوموتیو EuroDual با توان 2800 و 6150 کیلووات دیزلی و برقی) فراهم خواهد شد و بهره وری این نوع لکوموتیوها مانند روسیه به بیش از چهار برابر انواع موجود خواهد رسید، پایلوت این طرح می تواند در مسیری مانند چادرملو- اردکان سریعا آغاز گردد.  

فایل پیوست را اینجا دریافت کنید.