- در صنعت جهانی، رویکرد «پاداشدهی برای کشف نقص» (Defect Reporting Reward Program) طی نیم قرن گذشته یکی از مؤثرترین ابزارهای شناسایی ضعفها و ارتقای کیفیت، افزایش ایمنی و کاهش هزینههای تعمیرات و فراخوان خودروها بوده است.
- این رویکرد ابتدا در صنایع مکانیکی مانند خودروسازی شکل گرفت و سپس به حوزههایی چون راهآهن، هوافضا، تجهیزات پزشکی، الکترونیک و در دهههای اخیر فناوری اطلاعات (IT) گسترش یافت. علت اصلی پیدایش این رویکرد آن بود که با وجود بازرسیهای کارخانهای، بسیاری از اشکالات تنها در شرایط واقعی استفاده آشکار میشوند؛ جایی که ترکیب دما، بار، لرزش، سایش و رفتار انسانی میتواند نقصهای پنهان را ظاهر کند. از همینجا نیاز به یک شبکه گسترده گزارشدهندگان از مشتریان و تعمیرکاران تا مهندسان و تکنسینها به وجود آمد که هر نقص معتبر را به سازنده اعلام کرده و در مقابل پاداش دریافت کنند.
- در خودروسازی، اولین برنامههای رسمی پاداشدهی در دهه ۱۹۶۰ توسط فورد و جنرالموتورز ایجاد شد. این شرکتها دریافتند که گزارشهای مشتریان و تعمیرکاران مستقل گاه نقصهایی را فاش میکند که میتواند منجر به میلیونها دلار هزینه و دهها هزار خودروی معیوب شود. به همین دلیل برای گزارش نقصهای جدی که به فراخوان منتهی میشد، پاداشهایی بین ۵۰۰ تا ۵۰۰۰ دلار پرداخت میشد (به ارزش امروز، معادل ۳ تا ۳۰ هزاردلار)، مشابه پاداش بهرهوری ادارهکل کشش، (تین 247464).
- در ژاپن نیز تویوتا، نیسان و هوندا از دهه ۱۹۷۰ نظام بسیار ساختیافتهتری را اجرا کردند. در این مدل که بخشی از فلسفه «کایزن» بود، هر کارگر اجازه داشت خط تولید را در صورت مشاهده کوچکترین نقص متوقف کند؛ اگر این کشف منجر به اصلاح طراحی یا جلوگیری از خرابی سریالی میشد، پاداشی معادل ۱ تا ۳ ماه حقوق و گاه بیشتر به او تعلق میگرفت. در کنار آن، مشتریان و تعمیرکاران نیز در کشف مشکلاتی مانند نقص پمپ سوخت، ضعف گیربکس، نشت روغن یا لرزشهای تکرارشونده نقش مهمی داشتند و پاداشهایی بین ۵۰ تا ۱۰۰۰ دلار دریافت میکردند (راهکار نجات صنایع ما از پیکانسازی، تین 264918).
- با افزایش پیچیدگی فناوری و ورود سیستمهای برقی و الکترونیکی، این رویکرد به حوزههای جدیدی وارد شد. در هوافضا، بوئینگ و ایرباس برای گزارش اشکالات مهم در موتور، سیستم فرود، یا کنترل پرواز پاداشهایی پرداخت کردند که گاهی به ۱۰ هزار دلار هم میرسید. در الکترونیک صنعتی، بوش، زیمنس و سونی برنامههای رسمی داشتند که برای نقصهای طراحی یا امتیازهای بهبود محصول، جوایزی در بازه ۵۰۰ تا ۵۰۰۰ یورو ارائه میکردند. با گسترش فناوری اطلاعات، مفهوم «Bug Bounty» شکل گرفت؛ برنامههایی که امروز شرکتهایی نظیر گوگل، مایکروسافت و متا آن را برای گزارش نقصهای امنیتی اجرا میکنند و در برخی موارد پاداشها به صدها هزار دلار میرسد؛ ادامه خردمندانه همان فلسفه قدیمی اصلاح اشکالات است (تین 309904).
- اما یکی از حوزههایی که این رویکرد در آن بیشترین اثر را داشته، حملونقل ریلی است. از دهه ۱۹۷۰، راهآهنهای آلمان، فرانسه، ژاپن و آمریکا به دلیل ماهیت ایمنیمحور این صنعت، برنامههای رسمی تشویق گزارش نقص ایجاد کردند. در ژاپن، JNR و سپس JR Group برای گزارش خرابیهای بوژی، ترکهای پنهان ریل، مشکلات سیستم ترمز، نقص در تهویه، یا خطاهای سیستم علائم پاداشهایی معادل ۳۰۰ تا ۲۰۰۰ دلار پرداخت میکردند. در بسیاری از موارد، رانندگان قطار یا تکنسینهای تعمیرات نخستین کسانی بودند که با شنیدن صدای غیرعادی، لرزش در سرعت خاص، یا افزایش دمای یاتاقان، نقص را شناسایی کرده و جلوی حادثهای جدی را میگرفتند (روشآموزش زیمنس، تین 310850). در اروپا، راهآهن فرانسه (SNCF) و آلمان (DB) تا ۱۵۰۰ یورو برای گزارش نقصهای مهم در قطارهای TGV، ICE، سیستمهای علائم ... درنظر میگرفتند (سانحه هفتخوان، تین 265514).
- امروزه این رویکرد در چهار حوزه بیشترین کاربرد را دارد: خودروسازی، هوافضا، راهآهن و فناوری اطلاعات. در همه این صنایع، هدف یکی است: ایجاد شبکهای گسترده از گزارشدهندگان که نقصها را پیش از رسیدن به سطح بحران تشخیص و اعلام کنند.
- برای تعمیق بیشتر دانشوفناوری صنایع ریلی بویژه ساخت لکوموتیو (تین 287650) ...، بهبود مستمر با این الگو از ضروریات است (تین 309904)، و بند 2 ماده 111 برنامه هفتم بستر خوبی برای حضور شرکتهای دانشبنیان فراهم نموده است (تین 305060).
