هدفگذاری خرد برای شاخص کلان و با اهمیت سرعت بازرگانی

• ر اساس جدول آمار UIC2020 جابجایی بار راه آهن آفریقای جنوبی 140 میلیارد تن کیلومتر بود در حالی که راه آهن ایران کمتر از 34 میلیارد تن کیلومتر جابجایی بار ریلی داشته (شبکه ریلی آفریقای جنوبی 21 هزار کیلومتر متریک، دوخطه 13 هزار و برقی 8 هزار کیلومتر و در ایران طول شبکه بیش از 9 هزار کیلومتر، دوخطه 2 هزار و برقی 181 کیلومتر بوده است).
• در اواسط دهه هفتاد در سفری به اتفاق یکی از مدیران وقت به آفریقای جنوبی برای شرکت در یکی از همایش های جهانی راه آهن، برای آشنایی بیشتر، قطار را برای بازگشت به از کیپ تاون به پایتخت در مسیر 1500 کیلومتری انتخاب و سفری 26 ساعته را تجربه کردیم (خطوط مسیر متریک و بخش هایی از آن به صورت گسسته برقی بود و لکوموتیوها تعویض می شد).
• در خاتمه این سفر از مسئولان سوال شد آیا قطار سریعتر ندارند که پاسخ این بود که قطار کانتینری این مسیر را در 18 ساعت طی می کند، یعنی با سرعت متوسط (مبدا مقصد) 83 کیلومتر بر ساعت که می توان گفت حتی در جهان کم نظیر بود.
• بر اساس گزارهنمای راه آهن باری ژاپن (JRF) در سمینار 2004 (اسلوونی، لوبلیانا)، این راه آهن که شبکه مستقلی ندارد با استفاده از 79 خط متعلق به سایر راه آهن های مسافری به طول 9100 کیلومتر، روزانه 680 قطار باری که 431 قطار آن کانتینری بوده را اعزام می کرد. کل حمل و نقل بار در این سال حدود 23 میلیارد تن کیلومتر و حمل و نقل کانتینری حدود 20 میلیارد تن کیلومتر برای بیش از 4 میلیون کانتینر در سال با مسافت متوسط 900 کیلومتر و ضریب وقت شناسی 97 درصد می شد (86% بار ریلی). زمان متوسط سیر 1000 کیلومتر 21 ساعت با سرعت متوسط 48 کیلومتر بر ساعت بود (قطار باری).
• برای افزایش رقابت پذیری با بخش جاده و دریایی شرکت راه آهن باری ژاپن (JRF) اقداماتی را از جمله طراحی و ساخت قطار برقی خودکشش کانتینری، پایانه های جدید چندوجهی، توسعه کانتینرهای مختلف و توسعه سیستم ردیابی قطارها انجام داد.
• خودکشش برقی کانتینری 16 واگنه (2+12+2) با سرعت حداکثر 130 کیلومتر بر ساعت (خط متریک) به وزن کل 728 تن، بار محوری کمتر از 13 تن، توان 3520 کیلووات مسافت 560 کیلومتری را حدود 6 ساعت طی می کرد (سرعت 91 کبس).
• شرکت CSX (در سال 2007 رتبه سوم تن- مایل پس از BNSF و UP) یکی از شرکت های بزرگ راه آهن آمریکا است که بیش از 32000 کیلومتر شبکه ریلی در 23 ایالت آمریکا و کانادا (بیشتر در مناطق شرقی) و به هفتاد بندر اقیانوسی، دریایی یا داخلی دسترسی دارد و بنا به ادعای شرکت حدودا دو سوم جمعیت آمریکا در محدوده شبکه ریلی شرکت ساکن هستند.
• CSX سه شاخص اصلی خود را مستمرا در اختیار همگان قرار داده، آمار هفته نهم 2022 (19 تا 25 فوریه) به این شرح است:
• سرعت متوسط قطارها حدود 25 کبس، توقف در ایستگاه ها کمتر از 12 ساعت و واگن در حال سیر حدود 141 هزار دستگاه
• سرعت متوسط بر اساس زمان سیر قطار با شماره ثابت تقسیم بر زمان (با احتساب زمان توقف در ایستگاه ها) محاسبه می گردد.
• سرعت مذکور در انواع قطارها متفاوت است (بر حسب کیلومتر بر ساعت، کبس): زغال سنگ 25، نفت خام 42، اتانول 28، غلات 23، کانتینر دوطبقه و تریلی 40، تجاری 20 (و متوسط حدود 25 کیلومتر بر ساعت که در سال 2022 به 28 هم رسید)
• صفحه 19 گزارش رولندبرگر با تعیین چشم انداز جدید، چند هدف استراتژیک را تعیین و برای دستیابی به سهم مسافر 10 درصد و بار به 20 درصد، افزایش سرعت متوسط قطارهای مسافری را 25 (33 درصد) و باری را 5 کیلومتر (120درصد) بر ساعت پیشنهاد داده است.
• بر اساس گزارش انجمن صنفی شرکت های مالک ناوگان از عملکرد سه ماهه اول سال 1401 شرکت راه آهن در حمل بار و مقایسه آن با میزان بار حمل شده درسه ماهه اول سال های 1400 و 1399، کاهش تن- کیلومتر بار حمل شده به میزان 11 درصد در سال 1401 نسبت به سال 1400 و کاهش 13 درصد نسبت به سال 1399 در بر دارنده خبر تلخی برای مالکین ناوگان می باشد.
• یکی از شاخص های بسیار مهم در ارزیابی بهره وری واگن های باری سرعت بازرگانی است که سه ماهه اول سال های 1398 تا 1401 نیز به ترتیب عبارت بودند از بالای 4 تا زیر 4 کبس، با کاهش 20، 26 و 18 درصد (تعداد واگن از 25 به 28 هزار رسید)

در 22 آبان 1400 بازده پایین واگن باری در مقایسه با چند کشور بیان شده که یک ریشه مهم آن سرعت اندک بازرگانی است. 

جدال سنگین ولی اثربخش با جنرال الکتریک آمریکا

با خاتمه جنگ تحمیلی و آغاز مجدد فعالیت های اقتصادی به ویژه راه افتادن شرکت های بزرگ صنعتی، وزیر وقت راه و ترابری دو گروه از افراد با تجربه خرید خارج از بیرون راه آهن را مامور خرید لکوموتیوهای آمریکایی می نمایند که گروه اول برای خرید از شرکت جنرال الکتریک موفق و قرارداد خرید 64 لکوموتیو منعقد می گردد (با مشخصات مشابه لکوموتیوهای جنرال موتورز که در ایران سابقه طولانی و مقبولیت داشت با توان 3300، بار محوی 20، کشش 1000 تن بار در فراز 10 درهزار و قواره UIC).

برای تعیین موارد فرعی بدون تغییرات اساسی قرارداد، کار به راه آهن ارجاع می شود و در مذاکرات فنی بدون تغییر مشخصات اصلی توافق شده و با همان موتور، ژنراتور و تراکشن موتور، چند خواسته کوچک ولی موثر راه آهن مورد بررسی قرار گرفت، سیستم های حفاظتی و کنترلی لکوموتیو مذکور با تجربه تحلیل خرابی های توربوشارژر لکوموتیوهای جنرال موتورز و با موافقت کامل شرکت جنرال الکتریک اصلاح و تکمیل شد و بر اساس تجربه افزایش 50 درصدی کشش لکوموتیوهای جنرال موتورز در سال 69، قابلیت کشش بار لکوموتیوهای جدید با 100 درصد افزایش و بدون افزایش قیمت به 2000 تن در فراز 10 در هزار رسید.    

در سال 1370 در بازرسی لکوموتیوها در کارخانه سازنده مواردی مشاهده شد که نشان از بی توجهی سازنده به موارد تعهد شده در مذاکرات داشت و به همین دلیل پیشنهادی در بازگشت از ماموریت به قائم مقام راه آهن داده شد مبنی بر استفاده از حداکثر از ظرفیت کشش پذیرفته شده یعنی 2000 تن برای ارزیابی کارایی واقعی و آشکار شدن کاستی ها در دوران گارانتی.

پس از ورود سری نخست لکوموتیوهای خریداری شده (U30C)، با رویکرد فوق، مشکلات این لکوموتیو در دوران گارانتی آشکار و با اثبات قصور شرکت GE ساخت سری اول متوقف و مذاکرات برای رفع نواقص سری اول و مشخصات سری دوم آغاز گردید که منتج به لکوموتیو (C30-7) با همان موتور 3300 اسب ولی قابلیت کشش بار 2800 تن در فراز 10 در هزار شد.

• از اشکالات بسیار مهم سری اول، بالا بودن نرخ خرابی توربوشارژر، آزاد کردن پینیون تراکشن موتور ... بود که در این فرصت به موضوع خرابی توربوشارژر و ریشه یابی آن می پردازیم که زمینه ساز تغییرات سیستم خنک کاری و بزرگ کردن رادیاتور شد.
• با تجربیات بررسی آماری و تحلیل خرابی توربوشارژر لکوموتیوهای GT26 که در سال 69 آغاز شد و بررسی آماری خرابی توربوشارژر GE از سوی ایران با درخواست منحنی دور و دمای توربوشارژر و رابطه آن با دمای محیط و ارتفاع از سطح دریا، مشکلات به دمای بالای کارکرد موتور نسبت داده شد و اینکه ظرفیت سیستم خنک کاری موتور برای بدترین شرایط اعلام شده یعنی ارتفاع 1400 و دمای 45 درجه مناسب نبود که این ادعا با پاسخ متخصصین GE مواجه شد که موتور هرچه در دمای بالاتر کارکند بهتر است که با طرح این ادعا از ایشان نمودار کارکرد پروانه رادیاتور بر حسب دمای محیط درخواست شد.
• نمودار رادیاتور اولیه نشان می داد که در ارتفاع 1420 متر و با قدرت تولیدی 3250 اسب بخار، دمای خروجی آب از موتور در دمای محیط 40 درجه به 103 درجه سانتیگراد می رسید در حالی که کاهش قدرت موتور برای 113 درجه تنظیم شده بود.
• از سوی دیگر نمودار دریافت شده مربوط به لکوموتیوهای سری -7 مبین این بود که پس از باز شدن کم و سپس کامل مسیر آب به رادیاتور در دماهای 84 و 88 درجه سانتیگراد، فن مکانیکی در دماهای 91 و 93 درجه سانتیگراد (195 و 200 درجه فارنهایت) به ترتیب با دور کم و سپس با دور کامل وارد مدار می شود که نشان می دهد دمای بهینه کار موتور پایینتر از 90 درجه می باشد و با این استدلال شرکت مذکور پنهان کردن واقعیت در این زمینه را پایان داد و تغییر سیستم خنک کاری را پذیرفت.
• قرار شد سیستم خنک کاری جدید برای کل لکوموتیوهای جدید C30-7 در کارخانه سازنده در آمریکا و برای لکوموتیوهای U30C در ایران انجام شود که مشخصات آن به نحوی بود که دمای خروجی آب از موتور در دمای محیط 40 درجه، با 16 درجه کاهش به 87 درجه سانتیگراد می رسید که این امر هم برای شرایط کاری و دمای فوق العاده بالا (همراه با ارتفاع زیاد) مناطق مرکزی و هم در شرایط کاری لکوموتیوهای دوبله و بیشتر، تونل و نیز سختی بالای آب مورد استفاده مناسب بود.
• با اصلاح سیستم خنک کاری و به ویژه با تغییر تراکشن موتور، این لکوموتیو 30 ساله اکنون بهترین آماده بکاری را (70 درصد) دارد. 

پی نوشت:

مرجع نمودارها کتاب سیاه در مرکز تحقیقات راه آهن است.

دو رویکرد راه آهن های بزرگ خصوصی برای کاهش هزینه سوخت و نگهداری لکوموتیو

بر اساس کتاب سالانه Railroad Facts بهره وری مصرف سوخت در راه آهن های خصوصی اصلی آمریکا طی نیم قرن از سال 1955 تا سال 2005 از 184 به 414 تن مایل بر گالن (70 به 157 تن کیلومتر بر لیتر) گازوئیل رسیده است (125 درصد رشد).

این افزایش مدیون چند عامل از جمله افزایش بار محوری واگن ها و افزایش کشش لکوموتیو و کاهش نسبت توان به وزن است.

افزایش کشش لکوموتیو در زمان خرید جدید با بهبود مستمر فناوری محقق می شود و در زمان بازسازی نیز فرصت دیگری برای دستیابی به این هدف فراهم می گردد (نسبت بازسازی به خرید لکوموتیو آمریکا در یک دوره نمونه پنج ساله حدود 10 درصد بوده)

فشارهای سختگیرانه محیط زیست به ویژه در شهرهای آمریکا دو رویکرد اصلی جایگزینی موتور دیزل را پیش روی راه آهن ها گذاشته است: اول استفاده از موتورهای جدید دور متوسط که از گذشته در لکوموتیوها استفاده می گردید و دوم استفاده از موتورهای دور بالا که انطباق بهتری با ضوابط زیست محیطی یافته اند (انواع گازسوز، هیبرید و باتری هم مورد توجه است)

علاوه بر اینکه شرکت های GE، Progress (EMD) و ... موتورهای جدید کم مصرف و کم آلاینده را برای جایگزینی به راه آهن ها ارائه می دهند، شرکت های سازنده موتورهای پردور نیز همین کار را انجام می دهند که در اینجا به ذکر چند نمونه می پردازیم. در بروشور شرکت Progress (شرکت EMD سابق و سازنده لکوموتیوهایGM)، به معرفی لکوموتیوهای EMD24B پرداخته، لکوموتیوهای مذکور، با تغییر موتور 16 سیلندر بلووری645 لکوموتیوهای چهار محورهGP38-2  با 2000 اسب قدرت (آغاز تولید از 1972 که تعداد 2213 دستگاه از آن تولید شده) به موتور کاترپیلار 3512 با قدرت 2100 و سرعت 1800 دور بر دقیقه و استاندارد آلایندگی Tier 4، ژنراتورKato، ترکشن موتورهای DC ارتقاء یافته D78) و نیز تغییر کمپرسور رفت و برگشتی مکانیکی به برقی روتاری بازسازی شده و صرفه جویی سوخت نسبی به 15 درصد رسیده است.

موتورهای سری 3500CAT بر اساس مدرک مربوطه  از سال 1980 عرضه و تاکنون 170 هزار دستگاه از آن تولید شده است.

لکوموتیوهای باری SD40 (Special Duty) اولین بار با موتورهای 16 سیلندر سری 645 توربوشارژی با قدرت 3000 اسب کششی، وزن 160 تن، سرعت 134 و ضریب چسبندگی 18 درصد در سال 1966 به بازار آمریکا عرضه شد (1286 دستگاه).

پس از معرفی و استقبال از این نوع، لکوموتیوهای SD40-2 با مشخصات اندکی متفاوت (با وجود تغییر موتور، قدرت لکوموتیو تغییری نداشت ولی ضریب چسبندگی حدود 17 درصد و کشش بیشتر از 22 درصد نسبت به نوع قبلی افزایش داشت) به بازار آمریکا معرفی شد که تولید آن از 1972 یعنی پنجاه سال پیش آغاز و به دلیل مطلوبیت آن برای شرکت های خصوصی راه آهن آمریکا بیش از 4000 دستگاه برای شرکت های مذکور ساخته شد. نوع GT26CW-2 معروف به کانادایی و با بار محوری 20 تن، از لکوموتیوهای وارد شده پس از انقلاب اسلامی (جمعا 61 دستگاه در سال های 62 و 63)، از همین خانواده بوده است.

ضریب چسبندگی لکوموتیوهای SD50، SD60 و SD70DC که در سال های 80، 84 و 92 میلادی وارد بازار شدند به ترتیب به 24، 25 و 28 درصد افزایش یافت و نهایتا در لکوموتیوهای SD70MAC با تراکشن موتور AC در سال 1993 ضریب چسبندگی به 33 درصد افزایش یافت و همین نوع بود که توافق شد با بار محوری 25 تن به ایران پیشنهاد گردد (در 19 فوریه 94، با توان کشش 4000 اسب، سرعت 112 و کشش مداوم 62 تن نیرو در سرعت 15 و با گاباری بزرگ که با تحریم اجرایی نشد)

این کشش بیش از سه لکوموتیو معادل و بیش از 2 لکوموتیو GT26 بود که عملکرد را افزایش و هزینه واحد را کاهش می داد.

بر اساس منحنی روند رشد ضریب چسبندگی که یکی از مهمترین شاخص های کشش لکوموتیو باری است این شاخص در لکوموتیوهای DC از 1972 تا اوایل دهه 90 از حدود 20 به حدود 30 درصد افزایش یافته (رشد50 درصد) که نه فقط در لکوموتیوهای نو بلکه در انواع قدیمی هم در مراحل بازسازی یا ارتقای سیستم کنترل و سیستم چسبندگی قابل اعمال است. (GM با فناوری EM2000 امکان افزایش ضریب چسبندگی تا 33 درصد بیشتر را اعلام داشته که مفهوم آن امکان دستیابی به چسبندگی 26 درصد است که حدود 100 لکوموتیو ایران به انواع مشابه آن مجهز ولی بی بهره از سود اصلی در کشش می باشند).       

منحی رشد افزایش راندمان انرژی لکوموتیو

عمر واگن های مسافری و تجربه راه آهن آلمان

بر اساس گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در تیرماه 99، سهم حمل و نقل مسافر در سال 1397 به کمتر از 2 درصد رسید و نسبت به سال 1386 کمتر از نصف شده در حالی که قانون مدیریت سوخت، سهم 18 درصد را برای سال 1390 مقرر نمود.

این در حالی است که علاوه بر قانون فوق، مقام معظم رهبری با وجود تاکید بر اولویت ریلی در سیاست های کلی نظام در سال 79، در بندهای 24 و 25 سیاست های ابلاغی برنامه ششم در 9 تیر 94 و مکررا پس از آن بر اولویت بخش ریلی تاکید نموده اند.

بر اساس نمودار صفحه 219 گزارش شرکت رولندبرگر عمر متوسط واگن های مسافری در ایران در سال 2015 حدود 25 سال بوده در حالی که متوسط عمر واگن های مسافری فرانسه 24، اتریش 23، ایتالیا 30 و روسیه 32 ... و متوسط 23 سال بوده است.

در گذشته راه آهن سقفی برای عمر واگن ها تعریف نکرده بود لکن پس از شکل گیری برجام در اواسط دهه 90، با هدف کاهش میانگین عمر واگن ها و با تصور وجود منابع مالی کافی به ویژه از نوع ارزی برای ورود واگن‌های نو، راه آهن تصمیماتی اتخاذ نمود و در آن سقف عمر برای واگن های مسافری و شروط بازسازی سنگین برای واگن های با عمر 30 تا 45 سال وضع نمود که بر اساس این تصمیم صدها واگن مسافری که عمر آنها به مرز ۴۵ سال رسیده بود و یا از آن گذر کرده بودند اسقاط و از رده خارج شدند و متاسفانه این رویکرد با تحریم های جدید هم ادامه یافته و نهایتا با انتقاد استثنایی وزیر راه مواجه گردید.

به گزارش رسانه ها در پنجم تیرماه، درحالی شرکت راه‌آهن از حذف واگن‌ های با عمر بالای 45 سال خبر داده بود که وزیر راه و شهرسازی به مدیرعامل راه‌آهن نوشت: همانطور که نگران جان مردم عزیز هستیم، باید نگران معیشت کارکنان زحمتکش این قطار‌ها نیز بود، با همکاری مدیران شرکت‌ ها به جای پاک‌ کردن صورت مسئله، سریعا راهی برای حل موضوع پیدا کنید.

با بخشنامه قبلی راه آهن واگن هایی که با قیمت بلیت کمتر خدمات به مسافران با توانایی مالی محدودتر ارائه می دادند و میبایستی هزینه سنگینی برای بازسازی آنها صرف می شد که برای مالک توجیه اقتصادی نداشت و لذا از رده خارج می شدند. هرچند برای جلوگیری از کاهش بیشتر ناوگان با عمر طولانی ولی کمتر از 45 سال، راه آهن اقدام به هماهنگی برای اخذ تسهیلات از بانک ها نمود که این مسیر اگرچه محدود ولی ادامه دارد و موجب بازسازی بخشی از ناوگان شده است.

در این راستا با استفاده از مکاتبات با راه آهن آلمان (DB)، تجربه این کشور مورد بررسی قرار می گیرد: در راه آهن آلمان تعمیرات هشت و ۱۶ ساله برای واگن ها تعریف شده است: 1- در تعمیرات هشت ساله بازسازی و در ۱۶ ساله علاوه بر تعمیرات هشت ساله به نوسازی فنی و افزایش راحتی نیز پرداخته می شود. 2- محدودیتی برای تعداد تعمیرات هشت ساله و ۱۶ ساله وجود ندارد.

اهم آزمون ها در دوره هشت ساله DB عبارتند از: ارزیابی ایمنی، ارزیابی انرژی، نیروی تماس چرخ و ریل، توزین بوژی، توزین کامل، محاسبات ترمز، محافظت در مقابل آتش، اندازه گیری عایقی، اندازه گیری داخلی و بیرونی بوژی، تعیین فنر

و اهم کارها بر اساس دامنه نوسازی دوره 16 ساله DB متناسب با تعریف و تقاضا عبارتند از: تست EMC، تحلیل و محاسبه استحکام، ارزیابی تخلیه سریع، محاسبات شفت و بار محوری، محاسبات کاهش ضخامت، تست جوش، تست اجزاء چسبی.

بنابراین سقف عمر برای واگن ها در راه آهن آلمان تعریف نمی شود به عبارتی تا زمانی که تعمیرات هشت ساله و ۱۶ ساله مطابق دستورالعمل های مورد تایید راه آهن آلمان انجام شود فرایند تعمیر و بهره برداری از واگن ها ادامه می یابد.

با وجود شرایط خاص تحریمی و کمبود منابع مالی، وجود سقف در قیمت گذاری بلیت و عدم توجیه اقتصادی کافی برای خرید و ورود واگن نو، سقف تعریف شده برای عمر واگن های مسافری، سبب ادامه روند کاهشی تعداد واگن قابل بهره برداری و کاهش بیشتر سهم مسافرین ریلی است در حالی که حتی در صنعت هوایی هم تجربه افزایش عمر هواپیما بسیار موفق بوده است. از آنجا که صنعت ریلی در شرایط اقتصادی خوبی برای سرمایه گذاری قرار ندارد به نظر می رسد این دستورالعمل سبب کاهش بیشتر سهم مسافری شود و انتظار می رود راه آهن برای خنثی سازی تحریم در این بخش رویکرد دیگری اتخاذ نماید.

در این راستا استفاده از تجربیات راه آهن های پیشرو در کنار تجربیات صنایع دیگر مانند صنعت هوایی کمک شایانی می نماید. 

گزارش شرکت رولند برگر 

آسیب شناسی صنعت ساخت هواپیما و سفارش هواپیمای جت 100 نفره

در سال 83 مذاکرات قرارداد طراحی موتور دیزل سنگین ملی (دی 87) آغاز شد و در سال 1384 وزارت صنایع مکلف به حمایت از این طرح ملی از طریق اعتبارات سازمان گسترش گردید. همزمان مذاکرات مجریان طرح با راه آهن به عنوان مشتری، شروع شد و در جلسه مربوطه با معاونت برنامه ریزی در تببین تجربیات طراح که یک شرکت جدید با مهندسین کارآزموده در صنایع موتورسازی سنگین دیزلی انگلیس (روستون) بود اشاره به تجربه ایشان در طراحی موتور لکوموتیو آلستوم شد که این خود یادآور مشکلات فراوان موتورهای این لکوموتیوها که بتازگی وارد ناوگان ریلی شده بودند گردید. 

مذاکرات خرید لکوموتیو آلستوم راه آهن ایران که پس از انصراف شرکت های آمریکایی سازنده لکوموتیو (GE - GM) برای ساخت 100 لکوموتیو باری اعلام آمادگی کرده بود در سال 1376 در حالی آغاز شد که مهمترین گلوگاه موتور دیزل بود. به دلیل بکارگیری تراکشن موتورهای AC برای اولین بار در راه آهن ایران و با استفاده از نتایج بررسی ها و مذاکرات با سازندگان آمریکایی، کشش این لکوموتیو به بیش از 2 برابر کشش لکوموتیوهای قدیمی تر با تراکشن موتور DC رسید و لذا با استفاده از موتور 3000 اسب سرعت قطارها بسیار پایین میآمد و به همین منظور توافق شد که توان به 4000 اسب افزایش یابد (در مذاکرات با GE و  GMنیز لکوموتیو 4000 اسب بود) که سازنده انگلیسی آن موتور ریلی را نداشت.

لکوموتیو AD43 آلستوم با موتور 16 سیلندر (RK215) که برای اولین بار در لکوموتیو به کار گرفته شد ساخته شد و به صورت بدیهی مشکلاتی در مراحل بهره برداری رخداد آن هم در شرایطی کاری و آب و هوایی که در اروپا وجود نداشت.

متاسفانه تجربیات راهبردی برخورد با اولین لکوموتیوهای GE در شروع دهه هفتاد هم که استفاده تحت فشار حداکثری (حداکثر بار مجاز) بود و منتج به بروز خرابیها در دوران گارانتی شد، در لکوموتیو آلستوم بکار گرفته نشد و با وجود ارائه آمار بکارگیری 70 درصد ظرفیت، تغییری در رویکرد دیده نشد و خرابی ها بیشتر پس از اتمام دوران گارانتی مشخص گردید.

با توجه به مشکلات موتورهای دیزل 4000 اسب ناوگان آلستوم پیشنهاد شد ارتقای موتورهای (RK215) آغاز و طراحی موتور جدید دی 87 به مرحله بعد از رفع مشکلات تعویق یابد که این پیشنهاد در عمل اجرا نشد و سبب تغییر مسیر مذاکرات گردید و در نهایت معلوم شد از طریق دیگری قرارداد 30 دستگاه از موتور دی 87 برای تعویض موتور یک نوع از لکوموتیوهای مانوری با راه آهن منعقد و پیش پرداخت نیز واریز شد که متاسفانه با وجود گذشت 15 سال و حمایت های فراوان از این موتور تاکنون فقط یک دستگاه تحویل شده در حالی که مشکلات موتورهای (RK215) کاملا رفع گردید.   

با یادآوری این تجربه به موضوع مطرح شده معاون وزیر راه و شهرسازی و رئیس سازمان هواپیمایی کشوری در اول اسفندماه می پردازم که خبر از تفاهم با وزارت دفاع برای تولید جت های مسافری 70 و 100 نفره دادند و این درحالی است که (صرف نظر از مناسبت هواپیمای جت برای مسافت های کوتاه داخلی در مقایسه با نوع توربوپراپ) هنوز هواپیمای مسافری ایران 140 زمینگیر است و حل مشکلات ایران 140 به مراتب ساده تر از طراحی و ساخت یک هواپیمای جدید است.

می توان ادعا نمود که با این رویکرد (تقدم ارتقا) علاوه بر دستیابی به اهداف اقتصادی از جمله هزینه کمتر، آماده به کاری بیشتر و  ایمنی بالاتر، زمینه بهبود فناوری و قدرت چانه زنی فنی و مالی در مذاکرات احتمالی خرید بهتر فراهم می گردد.

قابل توجه اینکه شرکت های هوایی پس از برجام 40 فروند هواپیمای 72 نفره ATR 72 که تا کنون بیش 944 فروند از آن تولید شده (مجهز به دو پیشرانه 2750 اسبی توبوپراپ PW127 ساخت پراتاند ویتنی کانادا) را سفارش دادند.

هواپیمای بومی شده 52 نفره ایران 140 (نام داخلی هواپیمای آنتونوف An 140) با اولین پرواز عملیاتی در سال 1997 و تولید کل 35 دستگاه (تا 2017) که پس از سانحه، از خدمات مسافری خارج گردید هواپیمایی بسیار اقتصادی است و چنانچه پیشرانه نابالغ آن با توربین PW127 (گزینه دوم پذیرفته شده برای این هواپیما) جایگزین گردد می تواند با ایمنی بسیار بالاتر در کنار هواپیمای مذکور در خدمات بهتر و گستردهتر داخلی و حتی منطقه ای به کار رود.

مهاجرت نخبگان و پندی از راه آهن کوئینزلند استرالیا

رهبر معظم انقلاب اسلامی صبح روز چهارشنبه ۲۸ آبان‌ماه در دیدار نخبگان جوان و استعدادهای برتر علمی، نخبگان را نور چشمان ملت خواندند و با تأکید بر لزوم تمرکز جامعه علمی و نخبگان برای یافتن راه‌حل‌ های علمی مشکلات مختلف افزودند: ظرفیت نخبگی جوانان ملت ایران، می تواند زمینه‌ ساز پر کردن شکاف علمی کشور با علم جهانی، عبور از مرزهای جهانی علم، ایجاد تمدن نوین اسلامی و تحقق آینده درخشان کشور باشد (پس از شنیدن دیدگاه های نمایندگان این گرامیان).

حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با تشکر از مطالب مفیدی که نخبگان در این دیدار بیان کردند، نخبگی را موهبت و نعمتی الهی خواندند و افزودند: استعداد و ظرفیت ذهنی تنها شروط تحقق نخبگی نیست بلکه باید با شکرگزاری و قدرشناسی این نعمت و با کار و تلاش و همت و مجاهدت، استعداد و ظرفیت را به نخبگی تبدیل کرد. رهبر انقلاب در همین زمینه افزودند: البته قدرشناسی و شکر عملی نعمت نخبگی جوان، وظیفه پدر و مادر، معلم و استاد و دستگاه های حاکمیتی نیز هست.

ایشان، «مسئله محوری» و حل مسائل کشور را از اهداف مهم جامعه علمی کشور خواندند و با برشمردن مواردی مانند مشکلات آب، محیط زیست، ترافیک، آسیب‌ های اجتماعی، تخلیه روستاها، نظام پولی، مالی، مالیاتی، بانکی و مسائل نظام تولید، گفتند: می‌توان برای همه مشکلات کشور راه‌حل علمی پیدا کرد. ایشان با اشاره به دانش‌بنیان نبودن صنایع بزرگ کشور، خاطرنشان کردند: باید با استفاده از شرکت‌ های دانش‌بنیان، صنایع بزرگ مانند خودروسازی نیز دانش‌بنیان شوند.

 

رهبر انقلاب درباره بحث مهاجرت نخبگان، گفتند: امروز در کشور جوانان نخبه می‌توانند رشد و پیشرفت کنند ولی همچنانکه قبلاً هم گفته‌ ایم تمایل یک نخبه برای مهاجرت به کشوری دیگر با این نگاه و توجه که بدهکار کشور است و پس از تحصیل بازخواهد گشت، مانعی ندارد و با اشاره به گزارشی از معاون علمی رئیس‌جمهور مبنی بر سهم کمتر از یک درصدی شرکت‌ های دانش‌ بنیان از تولید ناخالص داخلی، تأکید کردند: این سهم باید حتماً افزایش یابد و در طول ۳ تا ۴ سال، حداقل به ۵ درصد برسد.

اما برای تحقق این خواسته مقام معظم رهبری و افزایش سهم نخبگان و شرکت های دانش بنیان در حل مسائل کشور چه سیاست هایی را باید اتخاذ نمود که وابسته به رفع تحریم ها و ... نباشد و بلکه از اهرم تحریم به عنوان فرصت بهره برداری نماید.

یکی از رویکردهای جهانی که بهترین انطباق را با شرایط و تنگناهای کشور دارد رویکرد بهره وری است بدین معنی که از امکانات، تجهیزات و سرمایه های موجود استفاده بیشتری شود که می توان چند شاخص را برای آن برشمرد:

افزایش قابلیت اعتماد (Reliability)، افزایش آماده به کاری (Availability)، افزایش تعمیرپذیری (Maintainability)، افزایش ایمنی (Safety) و خلاصه (RAMS)، افزایش کارآیی (Performance)، اثربخشی (Effectiveness) و ...

در اینجا به افزایش کارایی لکوموتیو کوئینزلند استرالیا (با خط متریک) توسط زیمنس می پردازیم که 155 میلیون تن زغال سنگ در 2005-2004 را حمل نمود، و با افزایش تقاضای زغال باید حمل بار را سالانه 10 درصد افزایش می داد (235 در 2010).

این راه آهن 86 دستگاه لکوموتیو برقی ۶ محوره را در طی سال های 1986 تا 1989 تحویل گرفت، تراکشن موتور ساخت شرکت هیتاچی بود و با همکاری شرکت‌های استرالیایی لکوموتیوهای 2900 کیلوواتی 110 تنی تکمیل و تحویل شدند.

کمتر از 2 دهه بعد، قراردادی برای نوسازی سه دستگاه لکوموتیو با زیمنس برای تغییر تراکشن موتور از DC به AC و افزایش توان و کشش منعقد شد که با تغییرات مذکور سه لکوموتیو جدید می توانست جایگزین پنج دستگاه اولیه شود.

پس از موفقیت حاصله 63 دستگاه از این لکوموتیوها در سال های 2003 تا 2007 توسط زیمنس بازسازی شدند. در این بازسازی وزن از ۱۱۰ به ۱۲۶ تن، کشش اولیه از ۳۷۵ به ۵۰۰ کیلونیوتن، کشش مداوم از ۲۶۰ به ۴۳۰ کیلونیوتن، ترمز بازیافت از صفر به ۴۰۰۰ کیلووات، ترمز مقاومتی از ۲۲۵۰ به ۴۰۰۰ کیلووات، و توان مداوم از ۲۹۷۰ به ۴۰۰۰ کیلووات رسید.

این تجربه بازسازی لکوموتیوهای BHP و ... را می توان برای افزایش کاراِیی و بهره وری (با بازطراحی) ناوگان گران قیمت ریلی، هوایی، دریایی و ... با دعوت از نخبگان و مشارکت شرکت های دانش بنیان به کار گرفت و توسط صنایع توانمند ریلی اجرا نمود.

مقاله مهاجرت نخبگان و پندی از راه آهن کوئینزلند استرالیا

خدمات مشاوره ریلی آراکو

روش تکنیکی «پنچ چرا»؛ نقشه راه برای ساماندهی سریع تر راه آهن

در گفتگویی که اخیرا با یکی از همکاران پرتلاش و با سابقه در حمل و نقل ریلی داشتیم در زمینه دانش برخی همکاران در تعمیرات نیز دیدگاه ها و نظرات 2 طرف بیان شد و در ادامه از یک عارضه دردناک و مزمن 2 دهه پیش مثالی را عرض کردم که به دلیل اهمیت بالا در شناخت نقشه راه برای ساماندهی سریع تر راه آهن و ... در اینجا به آن می پردازم.

آغاز بیماری با درد گردن بود که به تدریج تشدید شد و خواب و آرامش را هم از خانواده گرفت، پس از مراجعه به پزشک و شرح بیماری و گرفتن عکس رادیولوژی از گردن اعلام شد که بیماری آرتروز گردن است و ارائه نسخه برای درمان بیماری آغاز شد که متاسفانه نتیجه ضعیف سبب مراجعه به پزشکان دیگر شد که همگی همین بیماری را عامل درد می دانستند که نهایتا یکی از متخصصان جراحی مغز و اعصاب با تایید مجدد آرتروز پیشنهاد 10 جلسه فیزیوتراپی را دادند و گفتند چنانچه تاثیر نداشت عمل جراحی کوچکی روی گردن انجام خواهد شد که این گفته سبب اضطراب بیشتر از درد اولیه بیماری شد.

طبق روال همیشگی با وجود دشواری فراوان گرفتن وقت و نوبت، برای ملاقات با یکی از پزشکان سنتی بسیار مجرب (مرحوم سید باقر حکیم)  اقدام کردیم که پس از انجام دستورات و اجرای نسخه ایشان ظرف یک ماه تقریبا 90 درصد درد کاهش یافت. اما نکته مهم و جالب در این تجربه این بود که آن مرحوم بدرستی در همان جلسه نخست به ریشه بروز بیماری اشاره کردند و سپس آنرا درمان کردند (مانند تکنیک پنج چرا) و برخلاف قبل، صرفا به طبقه بندی بیماری و دادن نسخه اکتفاء نکردند. 

مشابه این مورد در اواخر دهه 60 و پس از دوران دفاع مقدس برای توربوشارژر لکوموتیوهای GT26 که به دلیل دوزمانه بودن موتور حساسیت بالایی دارد رخ داد و سبب بالا رفتن آمار خرابی و هزینه تعمیرات و کاهش آماده به کاری آنها گردید.              

با وجود فعال بودن بخش تعمیرات توربوشارژر در تعمیرات اساسی لکوموتیو، به دلیل نرخ خرابی بالا و سرعت کم تعمیر و لذا توقف طولانی لکوموتیو برای تعویض توربوشارژر (136 لکوموتیو در سرویس از کل 236 دستگاه)، درصد بالای نیاز از طریق بازسازی مجموعه های خراب (UTEX) که به کانادا ارسال می شد (با هزینه حدود 35 هزار دلار) تامین می گردید. 

در زمان بررسی علل خرابی توربوشارژر در 1369، مبحث (RCA=Root Cause Anaysis) برای نگارنده شناخته شده نبود اما با الطاف الهی و تجربه تحلیل موارد مشابه و پیچیده در صنایع نظامی، بررسی ها آغاز شد و طی مدت یک سال نتایج بسیار درخشان و قابل اثباتی به دست آمد که علاوه بر به کارگیری در رویکرد مدیریتی جدید در سال 1370، در تکمیل مشخصات فنی لکوموتیوهای GE به کار گرفته شد (علاوه بر افزایش 100 و 190 درصد کشش، سیستم های حفاظتی نیز تکمیل گردید).

در این گزارش (700200) با بررسی آمار خرابی های 101 دستگاه لکوموتیو، جستجوی همبستگی و پیامدهای هر مشکل و ... ، 20 عامل اصلی شناسایی شد که به عنوان نمونه به گرفتگی فیلتر هوا، گرم کردن موتور، دشارژ بودن باتری (برای تغذیه پمپ کمکی)، برخورد اجسام خارجی از سمت اتاق تمیز، افت فشار روغن، تزریق سوخت اضافی، خاموشی و استارت مکرر و اشکالات گاورنر اشاره می گردد که در هر مورد به عوامل زیربخش و تشکیل دهنده آنها نیز پرداخته شد (به عنوان مثال در گرم کردن موتور به خرابی ترموستات، گرفتگی رادیاتور به دلیل عدم استفاده از نالکو، سوختن زیاد فن رادیاتور، نشتی زیاد آب و ...).

در بخش بعدی، عوامل بهره برداری از لکوموتیو، راهبری، تعمیرات و نگهداری، تدارکات، آموزش، طراحی و ماموریت لکوموتیو و نهایتا گردش اطلاعات در لکوموتیو نیز مورد بررسی و نقد قرار گرفت و در بخش اجرایی با توجه به محدودیت های منابع، سه اولویت (کوتاه مدت 10 مورد، میان مدت 8 مورد و میان مدت 6 مورد) پیشنهاد گردید.

یکی از باورهای پایه در این بررسی در پیشگفتار چنین آمده: بررسی آمار خرابی ها و عیوب یک طرح و تجزیه و تحلیل آن می تواند معیارهای ارزیابی طرح های بعد را ارائه نموده یا به صورت اصلاحی بر طرح اولیه و یا در قالب طرح بدیع متجلی می گردد. در واقع همین معیارها به عنوان تجربه گروه ها یا شرکت های معظم است که اسرار شرکت را تشکیل می دهد (Know how) ...، بدین ترتیب تناوب تعمیرات و نگهداری یک حکم مطلق و فراگیر نمی باشد و ... در مواردی حتی لازم التغییر خواهد بود.

خدمات مشاوره ریلی آراکو

بهره وری واگن باری معدنی در ایران و جهان با تمرکز بر تجربه BHP

شرکت BHP به عنوان یکی از پیشگامان فناوری حمل و نقل ریلی بار معدنی در استرالیا (با 31 میلیارد دلار درآمد سال 2016) در یک مقایسه جهانی در سال 2006 (1385) با شش راه آهن دیگر، بهره‌وری واگن باری در برزیل را نزدیک ۱۲ میلیون تن کیلومتر بر واگن در سال و در استرالیا (BHP) بیش از 11 میلیون تن کیلومتر بر واگن در سال اعلام نموده است.

راه آهن ایران در سال 85 با 21406 واگن باری حدود 33 میلیون تن بار با تن کیلومتر 20542 حمل نموده که قریب 960 هزار تن کیلومتر بر واگن در سال یا کمتر از یک میلیون تن کیلومتر می گردد (اندکی بیش از 8 درصد برزیل و کمتر از 9 درصد استرالیا)

این شاخص در ایران با ترکیب واگن های چهار و 6 محوره به دست آمده و چنانچه واگن 6 محوره را با واگن چهار محوره معادل سازی کنیم نسبت واقعی بهره وری واگن در راه آهن ایران نسبت به متوسط این 2 نمونه به کمتر از 8 درصد می رسد.

شاخص مذکور در سوئد (بخش معدنی با واگن هایی با مشخصات بسیار مشابه و نزدیک واگن های راه آهن ایران) در همان زمان بیش از 4 میلیون تن کیلومتر بر واگن در سال بوده یعنی نزدیک پنج برابر بهره وری واگن معادل چهار محوره معدنی ایران. 

در سال 2005 برای حمل باری معادل یک میلیارد تن کیلومتر در ایران باید 1042 واگن معدنی خریداری می شد درحالی که 2 نمونه استرالیا و برزیل، به طور متوسط حدود 88 واگن همان جابجایی را انجام می داد و برای سوئد با قطار 8000 تنی و مسیر تک خطه برقی تعداد 230 واگن که این امر یعنی سودآوری و رغبت بیشتر برای بخش خصوصی و زیان کمتر راه آهن.

بر اساس جدول آمار UIC در سال 2020 کل بار حمل شده در کشورهای جهان 8936 میلیون تن بوده با مسافت متوسط 1038 کیلومتر (9280 میلیارد تن کیلومتر) که به وسیله 3347 هزار دستگاه واگن جابجا شده است، این اعداد نشان دهنده شاخص بهره وری متوسط جهانی 2773 هزار تن کیلومتر بر واگن در سال بوده در حالی که بار جابجا شده ریلی ایران در همین جدول 47 میلیون تن و 34 میلیارد تن کیلومتر بوده (با سیر متوسط 716 کیلومتر) با تعداد 26110 واگن با شاخص بهره وری 1289 هزار تن کیلومتر بر واگن در سال که نسبت شاخص بهره وری واگن باری در راه آهن ایران را به 46 درصد متوسط جهانی می رساند، قابل توجه این که نسبت تن کیلومتر ایران به جهان 38 درصد سهم منطقی ریلی (یک درصد) بوده است.

در سال 2020 شاخص بهره وری واگن باری قزاقستان 4040 هزار تن کیلومتر بر واگن در سال (با سیر 777 کیلومتر)، چین 2790 (با سیر 863)، هند 2550 (با سیر 604) و سوئیس 3250 (با سیر 321) هزار تن کیلومتر بر واگن در سال بوده است.

همچنین در جدول آماری 2010 UIC کل بار حمل شده در کشورهای جهان 9281 میلیارد تن کیلومتر بوده که به وسیله 2679 هزار دستگاه واگن جابجا شده و شاخص متوسط بهره وری واگن باری را به 3464 هزار تن کیلومتر بر واگن در سال بوده است درحالی که این شاخص در ایران با 20 میلیارد تن کیلومتر و 21726 واگن برابر 932 هزار تن کیلومتر بر واگن در سال (27 درصد جهان) بود و قابل توجه اینکه نسبت تن کیلومتر ایران به جهان 23 درصد سهم منطقی ریلی (یک درصد) بوده است.

با هدف افزایش بهره وری زیربنا و ناوگان ریلی در تدوین آیین نامه نظام پرداخت کارانه سال 76 که قرار بود جایگزین نظام قدیمی گردد شاخص واگن باری 13 درصد و سهم نسبی هر نفر- معادل 78 درصد منظور شده بود (در مقایسه با 100، 92 و 80 برای ادارات کل بهره برداری، کشش و خط) و شاخص هایی برای افزایش آماده بکاری و قابلیت اعتماد (RAMS) بینی شده بود.            

2 عامل اصلی موثر بر بهره وری واگن باری معدنی ظرفیت (بارمحوری، نامه قائم مقام 840204) و سیر متوسط سالانه است.

بار محوری به عنوان یکی از عوامل اصلی تعیین ظرفیت در راه آهنBHP  از حدود 28 در 1972 به نزدیک 38 تن در سال 2004 رسید (این افزایش ادامه دارد) و عمر چرخ واگن از 340 هزار تن کیلومتر در 1980 به 1900 هزار تن کیلومتر در 2005 رسید (بازدید 1373 بار محوری 35) و چرخه قطار از 40 ساعت در 1980 به 30 ساعت در سال 2005 کاهش یافت.

اینها در کنار سایر فعالیت ها (تعامل چرخ و ریل، بار محوری بالاتر، طول قطار/ دوره گردش و عمر قطعات) برای افزایش بهره وری با همکاری کارشناسان داخلی BHP و دانشگاه تحقیقاتی موناش استرالیا صورت پذیرفته که شایسته پندگیری است.

جدول مقایسه ای تناژ بارگیری

مقاله بهره وری واگن باری معدنی در ایران و جهان با تمرکز بر تجربه BHP در تین نیوز

وبسایت آراکو

سامانه ردیابی و پایش لکوموتیوهای زیمنس

سیستم های مانیتورینگ و پایش وضعیت جایگاه ویژه ای در صنعت حمل و نقل به طور عام و در صنعت حمل و نقل ریلی به طور خاص یافته اند، یکی از مهمترین اهداف این سیستم ها بهبود پارامترهای RAMS  در سیستم از جمله افزایش آماده به کاری،  قابلیت اعتماد و کاهش هزینه های نگهداری ناوگان گران قیمت ریلی و همچنین افزایش ایمنی آنها است (EN 50126).

 در این راستا شرکت زیمنس سامانه Railigent  را با هدف مدیریت هوشمندانه سرمایه ها توسعه داده و آن را در مسیر دستیابی به افزایش آماده به کاری 100 درصدی (ناوگان ریلی) معرفی نموده است (هر چند دستیابی دقیق به 100 درصد غیرممکن است).

آماده به کاری ناوگان یکی از مهمترین شاخص ها در تعیین بهره وری ناوگان است بویژه این شاخص در لکوموتیو به دلیل نقش گلوگاهی آن حساسیت بیشتری می یابد که برای تبیین بهتر به کاهش آماده به کاری (تعداد لکوموتیو در سرویس نسبت به کل) طی ماه شهریور سال های 1397 تا 1400  اشاره می گردد که بسیار نگران کننده بوده و سبب کاهش بهره وری ناوگان بخش خصوصی (اعم از واگن های باری و مسافری) و کاهش درآمد و گلایه این شرکت ها شده است.

تعداد کل لکوموتیو طی این مدت از 922 به 954 افزایش یافته اما تعداد لکوموتیو در سرویس از 562 به 522 (40) کاهش یافته و لکوموتیو معادل از 723 به 658  رسیده (65 لکوموتیو معادل کمتر) و در بخش بار طی همین مدت از 474 به 424 رسیده است (50 لکوموتیو معادل کمتر) که این امر نشان دهنده کاهش قابل توجه آماده به کاری بیشتر در لکوموتیوهای با کشش بالا می باشد که برای بخش درآمدزای راه آهن اهمیت ویژه ای دارد.

علاوه بر زیمنس، شرکت های ایرانی نیز با قابلیت های گرانسنگ در زمینه الکترونیک، کنترل و مخابرات موفقیت های خوبی را در زمینه فوق به دست آورده اند که در اینجا به مرور بر تجربیات یکی از این شرکت ها در زمینه ریلی به ویژه لکوموتیو می پردازیم.

در سال 1395 جهت تجهیز لکوموتیوهای زیمنس (با برخورداری از سیستم ثبت خرابی و حفاظتی پیشرفته) به سیستم مانیتورینگ و ردیابی، اقدام شد و در حال حاضر بیش از 50 دستگاه از لکوموتیوهای زیمنس به این سیستم مجهز شده است.

دکتر میرآبادی مدیرعامل شرکت دانش بنیان نوآوران صنعت ریلی پایش (پریکو) از قابلیت های این دستگاه چنین می نویسند:

از جمله قابلیت های سیستم توسعه یافته با همکاری و پشتیبانی شرکت مپنا تعمیرات می توان به موارد زیر اشاره نمود:

1. اندازه گیری سرعت و موقعیت قطار با قابلیت ردیابی دیزل و قطار در شبکه بر روی نقشه (دمای محیط به طور پیوسته)
2. اطلاع رسانی در مورد وضعیت لکوموتیو به طور پیوسته و قابلیت مانیتورینگ مستمر سلامت زیرسیستم های قطار و لکوموتیو
3. اطلاع رسانی به دپو تعمیراتی و ارائه اطلاعات لازم به مدیران مربوطه در مورد آخرین وضعیت سلامت ناوگان

• در صورت توسعه بیشتر سیستم مانیتورینگ و ردیابی طراحی شده، می توان انتظار داشت قابلیت های زیر نیز ارائه داده شود:

1. قابلیت پیش بینی وقوع خرابی های مختلف و ریشه یابی خرابی ها با استفاده از تحلیل هوشمند داده های خرابی
2. ارائه داده های کمکی در راستای راهبری بهینه قطار با توجه به شرایط سلامت قطار
3. قابلیت انجام داده کاوی بر روی داده های خرابی و آلارم و استخراج و اعلام وابستگی ها و همبستگی ها
4. قابلیت ارائه اطلاعات مسیر پیش رو به راننده و هشدارها و پیشنهادهای لازم در نقاط حساس
5. قابلیت تجمیع با سایر سیستم های برنامه ریزی حرکت، مدیریت نیروی انسانی و قابلیت سازگاری با سیستم نت راه آهن
6. کمک به ارزیابی کیفیت تعمیرات دیزل در تعمیرگاه و قابلیت بررسی کیفیت تعمیرات در هر بار رجوع دیزل به دپو
7. قابلیت پایش هزینه های نگهداری برای هر دستگاه و کل ناوگان و روند تغییرات هزینه

با توجه به تجربه به کارگیری سامانه مشابه در اوایل دهه 90 در ماشین آلات مکانیزه خط، شایسته است راه آهن نسبت به تجمیع تجربیات و نظرات کاربران، کارشناسان و مدیران اقدام نموده و برای تجهیز سایر دستگاه های ناوگان کشنده، از جمله لکوموتیوهای باری آلستوم، لکوموتیوهای باری جنرال موتورز (به ویژه نوع MP)، قطارهای خودکشش و ... اقدام نماید.

لینک مقاله تین نیوز با عنوان سامانه ردیابی و پایش لکوموتیوهای زیمنس

خدمات مشاوره ریلی آراکو

طبقه بندی خطوط برای کاهش هزینه و زمان احداث و افزایش ایمنی

پروژه های ناتمام همواره یکی از دغدغه های مهم مدیران و مسئولان بوده و بخش بزرگی از بودجه کشور صرف این گونه پروژه ها می شود، در این راستا بابک نگاهداری مشاور و رئیس حوزه ریاست مجلس شورای اسلامی با اشاره به 20 هزار طرح عمرانی نیمه تمام در کشور بیان نمود: برای تکمیل این طرح‌ ها به بودجه‌ ای برابر با بودجه 17 سال کشور نیاز داریم.

وی در گفتگو با یکی از رسانه ها گفت: این طرح‌ ها به سبب سیاست هزینه‌ گرا بودن دستگاه‌ ها به وجود آمده‌اند. در واقع دستگاه‌ ها برای آن که بتوانند بودجه بیشتری به خود اختصاص دهند، اقدام به تعریف و ایجاد طرح‌ های عمرانی و ردیف بودجه تملک دارایی برای آنها می‌نمایند. لذا سال به سال بر تعداد این طرح‌ ها افزوده شده و هزینه نگهداشت آنها نیز بار اضافه‌ ای بر بودجه تحمیل می‌ کند و باعث شده است که نظارت بر عملکرد و هزینه کرد بودجه بسیار سخت و گاهی ناممکن شود.

یکی از دلایل طولانی شدن زمان و هزینه پروژه های ریلی عدم توجه به نیاز واقعی و طبقه مناسب برای طراحی و ساخت خطوط است به ویژه در زمینه مشخصات فنی (فراز حداکثر، قوس حداقل، بار محوری و ...) و ظرفیت ها و قابلیت های بهره برداری که به عنوان مثال می توان به مسیر ریلی کرمان - زاهدان اشاره نمود که حجم خاکریزی متوسط آن تقریبا 10 برابر مسیر تهران - مشهد بوده و این درحالیست که در این مسیر برقراری اتصال ریلی با شبکه راه آهن پاکستان و توجیحات منطقه ای و بین المللی اولویت داشته و ... هدف اصلی بوده که متاسفانه با رویکرد انتخابی هزینه و زمان پروژه افزایش و ایمنی کاهش یافته است (می توان به سانحه خروج از خط قطار مسافری زاهدان تهران در مهرماه سال 98 در این زمینه اشاره نمود).

اگر نگاهی گذرا به خطوط ریلی احداث شده در نیم قرن گذشته داشته باشیم می توانیم یک ویژگی ثابت را در همه این خطوط بیابیم که این ویژگی همان سرعت طراحی خطوط جدید است به ویژه پس از تدوین استاندارد کامپساکس در سال 1354 (که در زمان خود بسیار پیشرفته و اکنون قدیمی شده است) و تعیین سرعت 160 به عنوان سرعت خطوط جدید الاحداث در شرایطی که سرعت 160 فقط 50 کیلومتر از سرعت سریع ترین قطار دنیا (شینکانسن ژاپن) کمتر بود در حالی که طی این مدت سرعت حداکثر قطار سریع السیر از 210 کیلومتر بر ساعت به بالاتر از 350 کیلومتر بر ساعت رسیده و سرعت قطارهای معمولی از 160 کیلومتر بر ساعت کنونی در راه آهن ایران به حدود 250 کیلومتر بر ساعت رسیده است.

یکی از راهکارهای مناسب برای کاهش هزینه و زمان اجرای پروژه های عمرانی (و کم کردن فاصله برنامه و بودجه) طبقه بندی پروژه ها است که در این راستا به نشریه 301 سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور (مشخصات فنی عمومی راه آهن) اشاره می گردد که در صفحه 39، چهار طبقه را برای سایش مجاز قائم و جانبی ریل بیان کرده است (سرعت 80 تا 200)

اتحادیه بین المللی راه آهن ها UIC نیز برای تسهیل و کاهش هزینه در استانداردهای خود به این موضوع اشاره نموده از جمله استاندارد 703، 714، 799 و آمریکا (FRA, federal Railroad administration) خطوط را از نگاه ایمنی به 9 سطح (از 16 تا 350 کیلومتر بر ساعت) تقسیم کرده که تا سطح 5 کلی (بار و مسافر) و از سطح 6 فقط مسافری می باشد.

Track Safety Standards Compliance Manual  (Office of Safety Assurance and Compliance, 2002)

یکی از اقدامات اداره کل خط در پایان دهه 70 صدور دستورالعمل های طبقه بندی، بهره برداری و نگهداری خطوط، سوزن ها، گذرگاه ها، و ... بود که علاوه بر افزایش ایمنی و کارایی سبب کاهش هزینه می شد  (791015 نامه سرعت گذرگاه ها متناسب با ترافیک ریل و جاده، 790910 نامه سرعت بار و مسافر متناسب با نوع ریل و جوشکاری، 790619 نامه دور و قوس پیوندی، 790622 نامه و جدول تعیین دور در کلاس های مختلف سرعتی و ترکیب بار و مسافر) و اکنون راه آهن برای سرعت ایمن قطارها، بار محوری، ... و بر اساس خط، علائم و ... به طبقه بندی نیاز مبرم دارد (نامه به پژوهشکده 910427).