نگهداری و ارتقای خردمندانه پیش‌نیاز بلوغ و کمال حمل‌ و نقل و صنعت ریلی

پانزدهمین کنفرانس ملی مهندسی نگهداری و مدیریت دارایی های فیزیکی در روزهای 17 و 18 بهمن به میزبانی دانشکده راه آهن دانشگاه علم و صنعت ایران برگزار گردید، پنل حمل و نقل و زیرساختها نیز با موضوع نگهداری و تعمیرات زیرساخت ها و ناوگان حمل و نقل در روز دوشنبه از ساعت 13 الی 15 تشکیل شد.

در این پنل آقای دکتر باقری از اساتید دانشکده علاوه بر اشاره به توقف چندصد دستگاه لکوموتیو، پدیده یخ زدن ترمز واگن ها در سانحه هفتخوان را نیز یادآوری و بر اهمیت برنامه ریزی تعمیرات و نگهداری تاکید نمودند و در ادامه همکار ایشان آقای مهندس حق شنو به شرح یک تجربه مشترک مهندسی قابلیت اعتماد و مباحث RCA، Cause mapping، استخوان ماهی، SDCA و ... برای یکی از شرکت های واگن باری پرداختند.

آقای دکتر عامری نیز به دو مبحث زوال جاده و هزینه نگهداری آن و تفاوت زیاد با بودجه و نیز ارزش اقتصادی جان پرداختند.

پس از بهره مندی از فرمایشات سه عزیز، مطالبی بر اساس کتاب نقشه راه بلوغ صفحه 17 با عنوان صنعت و خدمات بالغ و کامل برای حضار ارائه شد. در این توضیحات به خدماتی بودن راه آهن و سه مرحله بلوغ خدمات (انتخاب، بهره برداری، نگهداری) در کنار سه مرحله بلوغ صنعت (طراحی، تولید و ارتقا) و ضعف دو پروژه انتقال فناوری لکوموتیو باری و مسافری اشاره شد.

در بخش خدمات با انتخاب و بهره برداری از هر سامانه، کار اتمام می پذیرد (ص 14 کتاب نقشه راه بلوغ) ولی با مرحله نگهداری (خردمندانه) دستیابی به بلوغ و کمال خدمات فراهم می گردد. در این زمینه تجربیات تحلیل آماری خرابی های توربوشارژر بیش از 100 لکوموتیو GT26 در 1369 که عمر این سامانه گران قیمت و حساس (هرکدام توقف یک لکوموتیو) را با وجود تعمیر (UTEX) در کانادا به جای 2 سال به سه ماه رسانده بود با شناسایی 12 عامل فنی و ... بیان گردید (تین نیوز / کد خبر 221605).  

بعلاوه نتایج گزارش تحلیلی آژانس انرژی اتمی (NEA) متعلق به کشورهای عضوOECD  و اعلام طراحی به عنوان مهمترین عامل در مشکلات دیزل ژنراتور نیروگاه های اتمی تبیین، و پندهای به دست آمده از مشکلات نگهداری لکوموتیوهای  U30C شرکت GE که در سال 1371 وارد شد مرور شد (تین نیوز / کد خبر 83326 و 246781) که نتیجه آن با بحث های فنی سنگین با شرکت جنرال الکتریک به لکوموتیو C30-7 با رفع مشکلات اولیه طراحی و افزایش بسیار بالای کشش منتج گردید (تین نیوز / کد خبر 248023).

با وجود این تجربیات، مشکلات نگهداری لکوموتیو آلستوم که هم به کوتاهی راه آهن در اتخاذ راهبرد فشار حداکثر در دوران گارانتی و هم به شرکت های واگن پارس و آلستوم در کم توجهی به مشکلات فنی بازمی گردد (تین  نیوز / کد خبر 90443) و با وجود اتمام پروژه انتقال فناوری ساخت 80 لکوموتیو در واگن پارس و موتور دیزل آنها در دسا نه تنها به دلیل کوتاهی در اصلاحات مورد نیاز و عدم ارتقای مناسب محصول، سبب بلوغ صنعت نگردید بلکه بلوغ سطح خدمات در بخش کشش راه آهن را نیز در پی نداشت.

از سوی دیگر شرکت رولندبرگر در گزارش 2018 به چهار برابر بودن هزینه نگهداری لکوموتیو در ایران به نسبت چند کشور مورد مقایسه اشاره می نماید (تین نیوز/ کد خبر 239248) که با وجود تردید و تشکیک اعداد این مقایسه، بالاتر بودن زیاد هزینه نگهداری لکوموتیو مورد اجماع است که گزارش آن را به عمر و بهره وری بالا نسبت می دهد در صورتی که خطا است ولی ژرف اندیشی در این نتایج می تواند یک راهبرد ضروری راه آهن در لزوم برقی کردن برخی خطوط مانند تهران  مشهد را آشکار نماید (تین  نیوز / کد خبر 251677).   

در پروژه (کارآورد) انتقال تکنولوژی ساخت لکوموتیوهای آلستوم با وجود هزینه سنگین، تقریبا ارتقای محصول و بهبود نمونه آخر نسبت به اول دیده نشد در حالی که آماده به کاری لکوموتیوهای آلستوم با وجود باربری بسیار کمتر از توانایی کشش قراردادی (30 درصد کمتر برای 100 نمونه قطار که به هیئت مدیره در اوایل ورود گزارش شد) از ابتدا بسیار پایین و حدود 50 درصد بود.

در این توضیحات بر بهره وری به عنوان یکی از مهمترین وظایف راه آهن در خدمات حمل و نقل ریلی تاکید شد و اینکه بهره وری کنونی لکوموتیو (با شاخص تن کیلومتر بر دستگاه) با وجود دستاوردهای سال 1369 و افزایش باربری لکوموتیو GT26 از 1000 به 1500 تن (در فراز 1 درصد) و درپی آن افزایش کشش لکوموتیوهای U30C از 1000 به 2000 تن و سپس C30-7 به 2900 تن و افزایش کشش  GT26سال 1376 به 2000 تن، پایینتر از میانگین جهانی و کمتر از 10 درصد برترین جهان است. 

لینک مقاله تین نیوز

سیستم نگهداری و تعمیرات بر اساس قابلیت اعتماد(RCM)

همزمان با موج عرضه و توسعه محصولات و فناوری های جدید در صنایع هوایی مانند هواپیمای 747 رویکرد نگهداری و تعمیر مبتنی بر قابلیت اعتماد (RCM) در دهه 60 میلادی برای افزایش قابلیت اعتماد و کاهش خرابی ­های هواپیماهای مسافری مطرح شد و پس از یک دهه تحقیق و کار عملی توانست میزان سقوط متاثر از نقص فنی هواپیماهای مسافری را از 40 سقوط در یک میلیون پرواز به حدود یک دهم برساند (نرخ سقوط اولیه400 برابر).
براین اساس Reliability Centered Maintenance فرآیندی شد که در ابتدا معین می­ کرد که چه کاری می ­بایست برای تداوم عمر هرگونه سرمایه فیزیکی انجام شود و سپس انتظاراتی را که کاربران از تجهیزات دارند عملی می نمود؛ چرا که خرابی یک دستگاه باعث به وجود آمدن گلوگاه و دست آخر باعث توقف خط بهره ­برداری شده و هزینه­ های هنگفتی را برای سازمان به وجود می آورد و به بیان دیگر نگهداری و تعمیرات متمرکز بر قابلیت اعتماد برای تعریف فعالیت های نت، فواصل انجام فعالیت های نت و نحوه انجام فعالیت های نت ابزار قدرتمندی است.
هدف تکنیک های معرفی شده در RCM ایجاد و توسعه برنامه ­های نگهداری و تعمیرات زمان­بندی شده­، تعیین گردید که بیشترین ایمنی و قابلیت اعتمادی که تجهیزات می ­توانند داشته باشند را با کمترین هزینه تضمین نماید.
مشابه این رویکرد در سال های اول پس از جنگ تحمیلی در راه ­آهن به کار گرفته شد و با وجود افزایش 50 درصدی کشش لکوموتیوها در سال 69 (با تحلیل خرابی سیستم هایی مانند توربوشارژر که با بیشترین سهم در خرابی و کاهش قابلیت اعتماد لکوموتیو، بیشترین سهم در هزینه قطعات یدکی و وابستگی به خرید خارج را نیز به خود اختصاص داده بود) قابلیت اعتماد لکوموتیوها به شدت افزایش یافت و برای چندین سال متوالی حمل و نقل ریلی شاهد رشد 14 درصدی بود و یکی از گلوگاه های توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور مرتفع گردید.
این رویکرد به همراه آزمایشات سختگیرانه پذیرش لکوموتیوهای جنرال الکتریک و استدلال های قوی در مواجهه با گروه ارشد طراحی شرکت مذکور موجب اصلاحات اساسی در سری دوم لکوموتیوها شد به نحوی که با وجود گذشت بیش از دو دهه از کار سنگین و تعمیرات نه چندان قوی، این ناوگان بهترین ناوگان باری ریلی کشور میباشد.  
هرچند در بخش هوایی تجهیزات حساسیت بالاتری نسبت به تجهیزات ریلی دارند و شرایط تحریم نیز در تشدید مشکلات نقش بیشتری ایفاء می نمایند ولی به نظر می رسد با رویکرد افزایش قابلیت اعتماد می توان به تحلیل های بهتری دست یافت و مانع حوادث هوایی سالهای اخیر شد.
با دقت در موضوع تاخیرات هواپیما نیز آثار ضعف این رویکرد مشهود است که انتظار می رود قبل از ورود ناوگان هوایی جدید در اصلاح آن برنامه ریزی و تلاش بیشتری به عمل آید.

داشبورد مدیریتی دهه 70 برای بهبود تعمیرات لکوموتیو

مظاهر دنیای امروز به کارگیری گسترده رایانه ها در امور مختلف علمی، فنی، پزشکی، صنعتی و زیست محیطی و حتی تجاری و بازرگانی و مدیریتی است و صنعت راه آهن جهانی اعم از راه آهن شهری و بین شهری نیز در این رویکرد جهانی یکی از پیشاهنگان این زمینه است و راه آهن ایران نیز از اولین شرکت هایی بود که به بکارگیری این فناوری پرداخت.      

داده کاوی (استخراج اطلاعات نهان یا الگوها و روابط مشخص در حجم زیادی از داده ها در یک یا چند بانک اطلاعاتی بزرگ) را می توان برای دستیابی به اهداف زیر در قالب منطق مثلثات نقشه راه بلوغ (نرم افزار، سخت افزار و راه افزار) چنین بیان نمود: یافتن روند تغییرات، یافتن ترین ها (بیشترین، کمترین و ...) و یافتن همبستگی ها.

در اوایل دهه هفتاد با تشکیل اداره کل کارخانجات راه آهن که مسئولیت تعمیرات اساسی لکوموتیو، واگن مسافری و پشتیبانی تعمیرات واگن های باری را بر عهده داشت و پس از مدتی با ادغام بخش تعمیرات اساسی و تعمیرات جاری لکوموتیو به اداره کل نیروی کشش تغییر یافت، ثبت و تحلیل گزارشات خرابی لکوموتیو به یک نیاز بنیادی تبدیل شد.

تجربیات تحلیل خرابی های توربوشارژر لکوموتیوهای GT26 در سال 69 (که نتیجه آن در اردیبهشت 70 منتشر گردید) و برای تحقق آن گزارشات حدود 100 لکوموتیو بررسی شده بود ضرورت این رویکرد را بیش از پیش آشکار می نمود.

با تشکیل قسمت کنترل کیفیت و کمبود نیرو و فراوانی خرابی های لکوموتیو که در آن سال ها به دلیل تحریم سبب خرابی های زیاد لکوموتیوها می شد و در این میان خرابی های بلاک (فاصله بین ۲ ایستگاه) که تاثیر زیادی بر اختلال ظرفیت شبکه غالبا تک خطه راه آهن می گذاشت حساسیت بیشتری داشت.

 به همین دلیل یکی از ماموریت های کارشناسان کنترل کیفیت اداره کل کشش علاوه بر کنترل در حین تعمیرات، بررسی و ریشه یابی خرابی لکوموتیوهای پرخرابی بود.

یکی از نمونه های طراحی شده برای تسهیل یافتن لکوموتیوهای پرخرابی فرم 103 اداره کل نیروی کشش بود که در اینجا با اشاره یک نمونه واقعی در 01/12/77 (اول اسفند 77) به برخی کاربردهای آن برای مدیریت و کارشناسان می پردازیم.

اولین ستون سمت چپ به خرابی خاموش شدن با کد 9 اختصاص داده شده که قرار داشتن لکوموتیو شماره 925 با 5 خرابی در بالاترین سطر نشانگر بیشترین گزارش خرابی برای این لکوموتیو در کل لکوموتیوها در 15 روز گذشته است همچنین ۲ عدد نوشته شده 62 و 91 در بالای جدول که اولین عدد مبین تعداد لکوموتیوها با گزارش این خرابی (خاموش شدن) و دومین عدد جمع گزارشات این خرابی در 15 روز گذشته برای کل لکوموتیوها می باشد.

دومین ستون به عدم کشش و خفگی با کد 8 اختصاص داده شد، لکوموتیو شماره 925 با 5 خرابی در بالاترین سطر

نهمین ستون با کد 1 به گزارشات کابین (گرمایش، سرمایش، نورافکن ...) تعلق داشت، لکوموتیو 501 با 4 خرابی بالاترین

کد صفر مربوط به لکوموتیوهای فاقد گزارش میباشد که بیشترین تکرار در لکوموتیو 561 با 14 تکرار مشاهده می گردد

لکوموتیوهایی که بیشتر در بلاک مانده باشند نیز به ترتیب عبارتند از 823 با 4 بار و 2065 با 2 بار

بخش بعدی این گزارش به ارزیابی دپوهای تعمیرات با شاخص متوسط زمان پس از بازدید (MTAI) اختصاص یافته که مبین کیفیت تعمیرات واحد بود و از عدد 2 تا 26 با متوسط کل 9 را دربر می گرفت (به اضافه تعداد لکوموتیو بازدید شده)

با توجه به حساسیت خرابی در بلاک کد لکوموتیورانان نیز در جدول دیگری در پایین صفحه نوشته شده است.

صفحه دوم فرم 103 به درج شماره و کد کیفیت و خرابی به ترتیب شماره لکوموتیوهای در گردش اختصاص یافته و در آن امکان یافتن سریع سابقه پانزده روزه هر لکوموتیو فراهم شده بود که نمونه 81/700/39-/2078 نشان دهنده این بود که لکوموتیو سابقه ماندن در بلاک نداشته ولی 3 بار خرابی کد 9 (خاموش شدن) و جمعا 7 خرابی داشته  و ...

فرم 103 (داشبورد مدیریتی) توانست علاوه بر کمک در شناسایی لکوموتیوهای پرخرابی و خرابی های پرتکرار، کیفیت کار تعمیرگاه ها و حتی مهارت و دقت لکوموتیورانان را مشخص نماید و در اوایل دهه هفتاد کمک شایانی در بهبود امور نمود. 

گزارش خرابی های قطار